funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymskokatolicki) RKwięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińskawięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2012.11.23]

data i miejsce
śmierci

08.02.1940

KL Stutthofobóz koncentracyjny
dziś: Sztutowo, gm. Sztutowo, pow. Nowy Dwór Gdański, woj. pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2020.07.31]

alt. daty i miejsca
śmierci

07.02.1940, 09.02.1940

szczegóły śmierci

alt. szczegóły śmierci

przyczyna śmierci

mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce
urodzenia

11.07.1908

Słupdziś: gm. Gruta, pow. Grudziądz, woj. kujawsko–pomorskie, Polska
więcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2022.01.28]

prezbiterat (święcenia)
ordynacja

15.06.1935 (katedra pelplińskawięcej na
pl.wikipedia.org
[dostęp: 2014.11.14])

szczegóły posługi

inni związani
szczegółami śmierci

BOLTKliknij by wyświetlić biografię Feliks, BORKOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Paweł, BRUDNICKIKliknij by wyświetlić biografię Aleksander, BRZEZIŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Paweł Jan, CZAPLEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Jan Brunon, DOMACHOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Józef, FARULEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Tadeusz, GÓRECKIKliknij by wyświetlić biografię Marian, GRABOWSKI–WIDŁAKKliknij by wyświetlić biografię Kazimierz, GUMPERTKliknij by wyświetlić biografię Stefan Edward, KALINOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Antoni, KARBAUMKliknij by wyświetlić biografię Ernest, KOMOROWSKIKliknij by wyświetlić biografię Bronisław, KREFFTKliknij by wyświetlić biografię Konstantyn Franciszek, KUBICKIKliknij by wyświetlić biografię Telesfor, LESIŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Aleksy, ŁĘGOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Władysław Leonard, MALINOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Tadeusz, MAŁKOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Juliusz, MAŃKOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Alfons, MATERNICKIKliknij by wyświetlić biografię Władysław, MAZELLAKliknij by wyświetlić biografię Jan, NIEMIRKliknij by wyświetlić biografię Józef, OSSOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Walerian, POŁOMSKIKliknij by wyświetlić biografię Leon, RODZIŃSKAKliknij by wyświetlić biografię Stanisława (s. Maria Julia), ROGACZEWSKIKliknij by wyświetlić biografię Franciszek, RÓŻYCKIKliknij by wyświetlić biografię Mieczysław, RYGLEWICZKliknij by wyświetlić biografię Jan, SĄDECKIKliknij by wyświetlić biografię Bernard, SARNOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Józef, SCHULZKliknij by wyświetlić biografię Alfons Wacław, SEPEŁOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Wacław, SMOLEŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Bronisław, SROKAKliknij by wyświetlić biografię Leon Florian, SZWEDOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Ignacy Mieczysław, SZYMAŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Jan Damazy, SZYMAŃSKIKliknij by wyświetlić biografię Władysław, WIECKIKliknij by wyświetlić biografię Bernard Antoni, WILMOWSKIKliknij by wyświetlić biografię Jan

miejsca zagłady
nazwy obozów
(+ nr więźnia)

KL Stutthof: W niemieckim niem. Konzentrationslager (pl. obóz koncentracyjny) KL Stutthof (ówcześnie na terenie Wschodnich Prus należących do Niemiec, dziś: wieś Sztutowo), którego budowę rozpoczęto 02.09.1939, w dzień po niemieckim ataku na Polskę i rozpoczęciu II wojny światowej, Niemcy przetrzymywali razem ok. 110,000‑127,000 osób pochodzących z 28 krajów, w tym 49,000 kobiet i dzieci. Zamordowali ok. 65,000 osób. W dniach 25.01‑27.04. 1945, wobec nacierającej armii rosyjskiej, Niemcy przeprowadzili ewakuację obozu. 09.05.1945, gdy na teren obozu wtargnęli żołnierze rosyjskim, było w nim tylko 100 więźniów. W początkowym okresie (1939‑1940) w KL Stutthof przetrzymywano księży z obszaru Pomorza, by później wysłać ich do obozu koncentracyjnego KL Dachau. Część została zamordowana już w KL Stutthof lub okolicy (na przykład w lesie Stegna). Także w późniejszym czasie wśród więźniów pojawiali się duchowni. (więcej na: www.stutthof.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.07.06])

ZL Neufahrwasser: niem. Zivilgefangenenlager (pl. obóz jeniecki dla osób cywilnych) zorganizowany przez Niemców już w dniu wybuchu wojny, 01.09. 1939, w Gdańsku ‑ Nowym Porcie, w należących do Polski byłych koszarach artyleryjskich, dla Polaków z Pomorza aresztowanych w ramach akcji «Intelligenzaktion» — likwidacji polskiej inteligencji. Z ZL Neufahrwasser więźniowie — zdołano zidentyfikować 2,702 osoby, ale szacuje się, że przez obóz przeszło ok. 10,000 aresztowanych — wysyłani byli do obozu koncentracyjnego KL Stutthof albo bezpośrednio do miejsc zagłady. Obóz działał do 01.04.1940. (więcej na: stutthof.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.08.10], ofiaromwojny.republika.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.12.04])

DL Victoriaschule (Gdańsk): W dniach 01‑15.09.1939 Niemcy wykorzystali gmach szkoły jako niem. Durchgangslager (pl. obóz przejściowy) — podległy formalnie komendzie niem. Schutzpolizei (pl. Policja Ochronna) i. e. Schupo w Gdańsku, a faktycznie niemieckiej niem. Geheime Staatspolizei (pl. Tajna Policja Państwowa) i.e. Gestapo — dla aresztowanych Polaków z Gdańska. Aresztowani byli okrutnie bici i maltretowani. Liczbę zatrzymanych ocenia się na ok. 3,000. W dniach 07‑15.09.1939 więźniów przeniesiono do obozu przejściowego ZL Neufahrwasser i innych miejsc kaźni, w tym KL Stutthof. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.08.10], ofiaromwojny.republika.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.12.04])

«Intelligenzaktion»: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano «AB‑aktion». W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.04])

Odpowiedzialność zbiorowa („zakładnicy”): Zbrodnicza praktyka stosowana przez Niemców na okupowanych terenach Polski, od pierwszego w zasadzie dnia II wojny światowej. Polegała na wyznaczeniu i publicznym ogłoszeniu listy nazwisk wybranych osób, których życie zależało od bezwzględnego stosowania się do zarządzeń niemieckich. Każde złamanie owych zarządzeń, przez dowolną osobę, niezależnie od okoliczoności, skutowało mordem wyznaczonych „zakładników”. W pierwszych dniach wojny i okupacji stosowowana była m.in. przez niemieckie wojsko Wehrmacht, by zapobiec aktom kontynuacji walk obronych przez polskie społeczeństwo. W późniejszym czasie, w szczególności w zarządzanym przez Niermców Generalnym Gubernartorstwie, stanowiła część oficjalnej polityki władz okupacyjnych — zbiorowej odpowiedzialności za jakiekolwiek akty oporu wobec praktyk okupupanta. Za życie jednego Niemca, choćby i śmierć nastąpiła z przyczyn obyczajowych, Niemcy dokonywali egzekucji od kilkunastu do nawet stu wcześniej wyznaczonych jako „zakładników” Polaków.

Ribbentrop‑Mołotow: Ludobójczy rosyjsko‑niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. W sensie politycznym pakt był próbą przywrócenia status quo ante sprzed 1914, z jednym wyjątkiem, a mianowicie „handlową” wymianą tzw. „Królestwa Polskiego”, wchodzącego w 1914 w skład Imperium Rosyjskiego, na Galicję Wschodnią (dzisiejszą zachodnią Ukrainę), w 1914 należącą do Imperium Austro‑Węgierskiego. Galicję, ze Lwowem, mieli przejąć Rosjanie, „Królestwo Polskie” — pod nazwą Generalnego Gubernatorstwa — Niemcy. Wybuchła w rezultacie „wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy‑Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane «Intelligenzaktion», w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko‑niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.09.30])

Encykliki Piusa XI: Wobec powstania w Europie dwóch systemów totalitarnych, które zdawały się ze sobą konkurować, acz więcej było między nimi podobieństw niż sprzeczności, papież Pius XI wydał w 03.1937 (w ciągu 5 dni) dwie encykliki. W wydanej 14.03.1938 „Mit brennender Sorge” (pl. „Z palącą troską”) potępił narodowy socjalizm panujący w Niemczech. Pisał: „Kto idąc za wierzeniami starogermańsko — przedchrześcijańskimi, na miejsce Boga osobowego stawia różne nieosobowe fatum, ten przeczy mądrości Bożej i Opatrzności […], kto wynosi ponad skalę wartości ziemskie: rasę albo naród, albo państwo, albo ustrój państwa, przedstawicieli władzy państwowej albo inne podstawowe wartości ludzkiej społeczności, […] i czyni z nich najwyższą normę wszelkich wartości, także religijnych, i oddaje się im bałwochwalczo, ten […] daleki jest od prawdziwej wiary w Boga i od światopoglądu odpowiadającego takiej wierze”. 19.03.1937 wydał „Divini Redemptoris” (pl. „Boski Odkupiciel”), w której poddał krytyce komunizm rosyjski, materializm dialektyczny i teorię walki klas. Pisał: „Komunizm pozbawia człowieka wolności, a więc duchowej podstawy wszelkich norm życiowych. Odbiera osobie ludzkiej całą jej godność i wszelkie moralne oparcie, z którego pomocą mogłaby się przeciwstawić naporowi ślepych namiętności […] To nowa ewangelia, którą bolszewicki i bezbożny komunizm głosi jako orędzie zbawienia i odkupienia ludzkości”… Pius XI domagał się poddania stanowionego prawa ludzkiego naturalnemu prawu Bożemu, zalecał wcielanie w życie ideału państwa i społeczeństwa chrześcijańskiego, i wzywał katolików do oporu. Dwa lata później narodowo socjalistyczne Niemcy i komunistyczna Rosja porozumiały się i wywołały II wojnę światową. (więcej na: pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28], pl.wikipedia.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2023.05.28])

źródła

osobowe:
pelplin.diecezja.orgKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.11.23], work.brp.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2012.12.28], www.opatrznosc.gda.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.01.13], diecezja-torun.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2021.12.19]
bibliograficzne:
„Słownik biograficzny kapłanów wyświęconych w latach 1921‑1945 pracujących w diecezji chełmińskiej”, ks. prof. Anastazy Nadolny, wyd. Bernardinum 2021
pierwotnych (oryginalnych) zdjęć:
www.niedziela.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2015.03.01], www.meczennicy.pelplin.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2013.05.19], www.szkolaslup.zafriko.plKliknij by spróbować wyświetlić stronę
[dostęp: 2014.10.04]