funkcja

ojciec zakonny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

zakon

Towarzystwo Jezusowe (jezuici - SI)
więcej na: jezuici.pl [dostęp: 2012.11.23]

diecezja / prowincja

prowincja Wielkopolsko-Mazowiecka SI

data i miejsce śmierci

15.07.1943

Świsłocz
rej. Świsłocz, obw. Grodno, Białoruś

alt. daty i miejsca śmierci

13.07.1943

szczegóły śmierci

Po niemieckim i rosyjskim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej, po rozpoczęciu okupacji rosyjskiej, po raz pierwszy aresztowany przez Rosjan 21.09.1939 w Pińsku. Po trzech dniach zwolniony. Przeniósł się do Wilna, wówczas pod litewską okupacją (rosyjska okupacja rozpoczęła się w 06.1940) i tam skierowany został do parafii Jałówka k. Świsłoczy. Po niemieckim ataku 22.06.1941 na uprzedniego sojusznika, Rosjan, i rozpoczęciu okupacji niemieckiej, ostrzeżony 13.07.1943 o mającym nastąpić aresztowaniu. Mimo to pozostał z parafianami. 14.07.1943 aresztowany przez Niemców. Zawieziony do aresztu w Świsłoczy, a stamtąd na miejsce straceń w niewielkim lasku Wiszownik, ok. 2 km od centrum Świsłoczy, gdzie został zamordowany jako „zakładnik” — w ramach eksterminacji polskiej inteligencji regionu Białystok, zwanej Czarnym Lipcem 1943 — w zbiorowej egzekucji.

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

05.10.1900

Poznań
pow. Poznań miasto, woj. wielkopolskie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

23.06.1935 (Lublin)

szczegóły posługi

administrator parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Jałówce dek. Brzostowica Wielka (ok. 1940‑3), b. profesor teologii dogmatycznej w Wyższym Seminarium Diecezjalnym im. św. Tomasza z Akwinu w Pińsku (1937‑9), b. profesor j. niemieckiego i francuskiego w jezuickim kolegium im. św. Stanisława Biskupa I Męczennika w Pińsku (1937‑9), b. student teologii w Lublinie (1932‑6), b. student romanistyki na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie (1926‑32), wstąpienie do zakonu jezuitów w klasztorze w Starej Wsi 18.04.1921

inni związani szczegółami śmierci

BESZTA-BOROWSKI Antoni, BURAK Marek, KLIMCZAK Michał Eugeniusz (o. Dionizy), KOCHANOWSKI Feliks, KOZŁOWSKI Józef, KUŹMICKI Witold, OLSZEWSKI Ludwik, OPIATOWSKI Henryk, PĘZA Aleksander, PŁOŃSKI Józef, RUTKOWSKI Bronisław, SKOKOWSKI Justyn, SZULC Józef, SZYPIŁŁO Kazimierz

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

las Wiszownik: W lesie Wiszownik k. Świsłoczy 15.07.1943 (wg innych danych 13.07.1943) Niemcy, w ramach akcji eksterminacyjnej nakierowanej przeciw partyzantom, rozstrzelali ok. 55 Polaków, głównie z powiatu wołkowyskiego, jako „zakładników”. Było wśród nich 4 duchownych. (więcej na: www.flickr.com [dostęp: 2013.10.05])

Czarny lipiec 1943: 20.05.1943 nowym niemieckim dowódcą SS und Polizeiführer (pl. dowódca SS i policji) Bezirk (pl. okręg) Białystok, z mianowania niemieckiego gaulaitera Prus Wschodnich, Ericha Kocha, został Otton Hellwig. Natychmiast rozpoczął zakrojoną na szeroką skalę akcję pacyfikacyjną wymierzoną w zamierzeniu w polską partyzantkę. Rzeczywistym celem było przestraszenie ludności polskiej oraz wyeliminowanie polskiej warstwy przywódczej w regionie Białegostoku. Herbert Zimmermann, komendant policji bezpieczeństwa i SD, zastępca dowódcy Einsatzgruppen SS (pl. Grupy Operacyjne) na okręg niem. Bezirk Białystok, wydał rozkaz, aby we wszystkich miastach powiatowych aresztować i rozstrzelać po 19 osób ze środowiska lekarzy, adwokatów, urzędników miejskich i nauczycieli wraz z ich rodzinami. 10.07.1943 do Białegostoku przybyło tzw. „Kommando Müller” (od nazwiska innego zbrodniczego dowódcy, prawd. Hermanna Müllera), w skład którego wchodziły białoruski batalion pomocniczy, oddziały litewskie w mundurach niemieckich, żandarmeria i policja niemiecka oraz Gestapo, i które dokonało szeregu masowych mordów w różnych miejscowościach Bezirk Bialystok (obejmującego m.in. ziemie łomżyńską i grodzieńską). W 07.1943 Niemcy zamordowali ponad 1,000 osób (prawd. ok. 2,000). Tylko 15.07.1943 we wszystkich miastach powiatowych Bezirk Bialystok rozstrzelano po 9 rodzin miejscowej inteligencji, w tym kobiety, starców i dzieci. Wśród ofiar było wielu duchownych: w mordach w lesie Pilickim, lesie Wiszownik, lesie Kosówka, Naumowiczach, Jeziorku, etc. zamordowano co najmniej 15 członków duchowieństwa. (więcej na: www.swzygmunt.knc.pl [dostęp: 2019.10.13])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
www.bialystok.opoka.org.pl [dostęp: 2013.01.06], pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23], www.hagiographycircle.com [dostęp: 2012.11.23], archive.today [dostęp: 2021.05.06]
bibliograficzne:
„Martyrologia duchowieństwa archidiecezji wileńskiej 1939‑1945”, ks. Tadeusz Krahel, Białystok, 2017
„Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy, 1564‑1995”, o. Ludwik Grzebień SJ (opracowanie), Wydawnictwo WAM, Kraków 1996
oryginalnych zdjęć:
ksiegahonoru.salon24.pl [dostęp: 2017.11.07], www.flickr.com [dostęp: 2014.09.21], www.sowiniec.com.pl [dostęp: 2016.03.14], college.holycross.edu [dostęp: 2013.05.19], www.miejscapamiecinarodowej.pl [dostęp: 2014.05.09]