funkcja

ojciec zakonny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

zakon

Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych (franciszkanie konwentualni, franciszkanie czarni - OFMConv)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

prowincja Matki Bożej Niepokalanej OFMConv
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.08.18]
prowincja św. Antoniego z Padwy i bł. Jakuba Strzemię OFMConv
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.08.18]
ordynariat polowy Wojska Polskiego
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.12.20]

data i miejsce urodzenia

27.09.1907

Lwów

śluby zakonne

10.02.1929 (ostatnie)

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

07.02.1932 (Kraków)

szczegóły posługi

gwardian klasztoru Grodno (1939‑43), proboszcz parafii pw. Matki Boskiej Anielskiej w Grodnie (1939‑43), b. zakonnik klasztoru Łódź–Łagiewniki (1937‑9) — dyrektor III Zakonu św. Franciszka, rekolekcjonista, b. proboszcz parafii Łódź–Łagiewniki (1937‑9), b. zakonnik klasztoru Gniezno? (1934‑8), b. zakonnik klasztoru Grodno (1935‑7) — prokurator, b. wikariusz parafii Grodno (1935‑7), b. zakonnik klasztoru Przemyśl (1934‑5) — prokurator, b. zakonnik klasztoru Horyniec (1932‑4), b. wikariusz parafii Horyniec (1932‑4), b. zakonnik klasztoru Kraków (1928‑32), b. student teologii i filozofii franciszkańskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie (1928‑32), b. zakonnik klasztoru Lwów (1923‑8), b. uczeń Państwowego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewcza we Lwowie (1919‑28), nowicjat w klasztorze Lwów od 19.08.1923, w Zakonie od 1923

data i miejsce śmierci

15.07.1943

Naumowicze (obw. Grodno, Białoruś)

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

szczegóły śmierci

W czasie niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Rzeczpospolitą w 09.1939, po rozpoczęciu II wojny światowej, przebywał w Warszawie i posługiwał jako kapelan wojskowy. Po polskiej klęsce w 09.1939 powrócił do Grodna, już wówczas pod okupacją rosyjską. Wyrzucony, wraz ze swoimi współbraćmi, z klasztoru przez Rosjan, którzy urządzili w nim szpital, posługiwał w parafialnym kościele. Po niemieckim ataku 22.06.1941 na uprzedniego sojusznika, Rosjan, i rozpoczęciu okupacji niemieckiej na chwilę powrócił do klasztoru, by zaraz potem znów być — tym razem przez Niemców — usuniętym. W 1942 aresztowany przez Niemców — jako zakładnik — i przetrzymywany w więzieniu w Grodnie. Po ok. dwóch tygodniach zwolniony. Ponowie aresztowany przez Niemców 14.07.1943 albo 15.07.1943 ok. 05:00 rano i już o 06:00 zamordowany — w ramach eksterminacji polskiej inteligencji regionu Białystok, zwanej Czarnym Lipcem 1943 — wśród ponad 75 Polaków, w tym ok. 5 innych kapłanów, na terenie tzw. Fortu IIa w okolicach Grodna.

alt. daty i miejsca śmierci

04.07.1943

alt. szczegóły śmierci

Według innych źródeł aresztowany przez Niemców w 1943 — za m.in. pomoc Żydom — i osadzony w więzieniu w Grodnie. Po ok. 6 tygodniach zamordowany.

sprawstwo

Niemcy

inni związani szczegółami śmierci

BESZTA-BOROWSKI Antoni, BURAK Marek, KOCHANOWSKI Feliks, KOZŁOWSKI Józef, KUŹMICKI Witold, OLSZEWSKI Ludwik, OPIATOWSKI Henryk, PĘZA Aleksander, PŁOŃSKI Józef, ROSZAK Edmund, RUTKOWSKI Bronisław, SKOKOWSKI Justyn, SZULC Józef, SZYPIŁŁO Kazimierz

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

Naumowicze: 13.06.1943 w Forcie IIa we wsi Naumowicze, ok. 10 km od Grodna — w miejscu niemieckich zbiorowych mordów na Żydach w latach 1941‑2 — Niemcy, w ramach akcji eksterminacyjnej nakierowanej przeciw partyzantom, rozstrzelali 50 zakładników z Lipska — ostentacyjnie z zabójstwo dwóch Niemców. Wśród ofiar była bł. Marianna Biernacka. Dwa dni później, 15.06.1943, zamordowali ponad 75 osób, w tym całe rodziny. Wsród ofiar było 6 kapłanów. (więcej na: www.bialystok.opoka.org.pl [dostęp: 2013.01.06])

Czarny lipiec 1943: 20.05.1943 nowym niemieckim dowódcą SS und Polizeiführer (pl. dowódca SS i policji) Bezirk (pl. okręg) Białystok, z mianowania niemieckiego gaulaitera Prus Wschodnich, Ericha Kocha, został Otton Hellwig. Natychmiast rozpoczął zakrojoną na szeroką skalę akcję pacyfikacyjną wymierzoną w zamierzeniu w polską partyzantkę. Rzeczywistym celem było przestraszenie ludności polskiej oraz wyeliminowanie polskiej warstwy przywódczej w regionie Białegostoku. 10.07.1943 do Białegostoku przybyło tzw. „Kommando Müller” (od nazwiska zbrodniczego dowódcy, prawd. Hermanna Müllera), w skład którego wchodziły białoruski batalion pomocniczy, oddziały litewskie w mundurach niemieckich, żandarmeria i policja niemiecka oraz Gestapo, i które dokonało szeregu masowych mordów w różnych miejscowościach Bezirk Bialystok (obejmującego m.in. ziemie łomżyńską i grodzieńską). W 07.1943 Niemcy zamordowali ponad 1,000 osób (prawd. ok. 2,000). Tylko 15.07.1943 we wszystkich miastach powiatowych Bezirk Bialystok rozstrzelano po 9 rodzin miejscowej inteligencji, w tym kobiety, starców i dzieci. Wśród ofiar było wielu duchownych: w mordach w lesie Pilickim, lesie Wiszownik, lesie Kosówka, Naumowiczach, Jeziorku, etc. zamordowano co najmniej 15 członków duchowieństwa. (więcej na: www.swzygmunt.knc.pl [dostęp: 2019.10.13])

Grodno: Więzienie wykorzystywane zarówno przez Rosjan (lata 19120, 1939‑41 oraz od 1944), jak i Niemców (w latach 1941‑4). Miejsce kaźni tysięcy Polaków.

Pomoc Żydom: W czasie II wojny światowej Niemcy na okupowanych ziemiach polskich zabronili udzielania pomocy Żydom pod karą śmierci. Setki kapłanów i duchowieństwa mimo tego takiej pomocy Żydom udzielało. Wielu poniosło śmierć. (więcej na: www.naszdziennik.pl [dostęp: 2013.08.31])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
www.bialystok.opoka.org.pl [dostęp: 2012.11.23], www.bialystok.opoka.org.pl [dostęp: 2013.01.06]
bibliograficzne:
„Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939‑1945”, Wiktor Jacewicz, Jan Woś, tom I‑V, Akademia Teologii Katolickiej, 1977‑1981
„Martyrologia duchowieństwa archidiecezji wileńskiej 1939‑1945”, ks. Tadeusz Krahel, Białystok, 2017
„Słownik biograficzno–bibliograficzny polskich franciszkanów konwentualnych zamordowany i tragicznie zmarłych w latach 1939‑45”, Łukasz Janecki, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, Niepokalanów, 2016
oryginalnych zdjęć:
www.sowiniec.com.pl [dostęp: 2014.07.11], www.flickr.com [dostęp: 2014.09.21]