funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja pińska
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.05.19]
archidiecezja wileńska
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.05.19]
ordynariat polowy Wojska Polskiego
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.12.20]

data i miejsce śmierci

15.07.1943

las Pilicki
gm. Bielsk Podlaski, pow. Bielsk Podlaski, woj. podlaskie, Polska

szczegóły śmierci

Po niemieckim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej aresztowany przez Niemców 12.09.1939 i przetrzymywany w piwnicy dworca kolejowego jako zakładnik gwarantujący bezpieczeństwo żołdaków niemieckich. Zwolniony. Po sojuszniczym rosyjskim ataku na Rzeczpospolitą 17.09.1939 i rozpoczęciu rosyjskiej okupacji kilkukrotnie przesłuchiwany i represjonowany przez Rosjan. Członek niepodległościowego Związku Walki Zbrojnej ZWZ i Armii Krajowej AK (część Polskiego Państwa Podziemnego). Po niemieckim ataku na rosyjskiego sojusznika w 1941 kilkukrotnie pobity przez Niemców. W końcu aresztowany przez Niemców 15.07.1943 i zamordowany tego samego dnia w zbiorowej egzekucji — w ramach eksterminacji polskiej inteligencji regionu Białystok, zwanej Czarnym Lipcem 1943— m.in. wraz z ks. Antonim Besztą–Borowskim i ks. Henrykiem Opiatowskim. Wraz z nim dobrowolnie na śmierć poszła jego siostra, Maria.

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

01.01.1889

Szumki
pow. Bielsk Podlaski, woj. podlaskie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

1912 (Wilno)

szczegóły posługi

1942–1943 — kanclerz {Wikariat Generalny; pow. Bielsk Podlaski, Prużana i Brześć nad Bugiem}
1921–1943 — rektor {kościół: Bielsk Podlaski, pw. Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel; pokarmelicki}, prefekt gimnazjum
1912–1921 — wikariusz {parafia: Wilno, pw. św. Rafała Archanioła; dek.: Wilno; diec.: wileńska (do 1925); arch. wileńska (od 1925)}
do 1912 — student {Wilno, filozofia i teologia, Seminarium Duchowne}

inni związani szczegółami śmierci

BESZTA-BOROWSKI Antoni, BURAK Marek, KLIMCZAK Michał Eugeniusz (o. Dionizy), KOCHANOWSKI Feliks, KOZŁOWSKI Józef, KUŹMICKI Witold, OPIATOWSKI Henryk, PĘZA Aleksander, PŁOŃSKI Józef, ROSZAK Edmund, RUTKOWSKI Bronisław, SKOKOWSKI Justyn, SZULC Józef, SZYPIŁŁO Kazimierz

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

las Pilicki: Zbiorowy mord 15.07.1943 ok. 50 mieszkańców Bielska Podlaskiego, w dużej mierze miejscowej inteligencji, w tym 17 dzieci (najmłodsze miało 2 lata) i 3 księży. Razem w dniach 13‑15.07.1943 Niemcy zamordowali ok. 1,000 osób w wielu miastach i wsiach obwodu białostockiego, jak się przypuszcza nieprzypadkowo wybierając datę w okolicy rocznicy bitwy pod Grunwaldem w 1410 r., gdy wojska polskie i litewskie pokonały wojska zakonu krzyżackiego. (więcej na: groby.radaopwim.gov.pl [dostęp: 2013.01.13], pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.12.20])

Czarny lipiec 1943: 20.05.1943 nowym niemieckim dowódcą SS und Polizeiführer (pl. dowódca SS i policji) Bezirk (pl. okręg) Białystok, z mianowania niemieckiego gaulaitera Prus Wschodnich, Ericha Kocha, został Otton Hellwig. Natychmiast rozpoczął zakrojoną na szeroką skalę akcję pacyfikacyjną wymierzoną w zamierzeniu w polską partyzantkę. Rzeczywistym celem było przestraszenie ludności polskiej oraz wyeliminowanie polskiej warstwy przywódczej w regionie Białegostoku. Herbert Zimmermann, komendant policji bezpieczeństwa i SD, zastępca dowódcy Einsatzgruppen SS (pl. Grupy Operacyjne) na okręg niem. Bezirk Białystok, wydał rozkaz, aby we wszystkich miastach powiatowych aresztować i rozstrzelać po 19 osób ze środowiska lekarzy, adwokatów, urzędników miejskich i nauczycieli wraz z ich rodzinami. 10.07.1943 do Białegostoku przybyło tzw. „Kommando Müller” (od nazwiska innego zbrodniczego dowódcy, prawd. Hermanna Müllera), w skład którego wchodziły białoruski batalion pomocniczy, oddziały litewskie w mundurach niemieckich, żandarmeria i policja niemiecka oraz Gestapo, i które dokonało szeregu masowych mordów w różnych miejscowościach Bezirk Bialystok (obejmującego m.in. ziemie łomżyńską i grodzieńską). W 07.1943 Niemcy zamordowali ponad 1,000 osób (prawd. ok. 2,000). Tylko 15.07.1943 we wszystkich miastach powiatowych Bezirk Bialystok rozstrzelano po 9 rodzin miejscowej inteligencji, w tym kobiety, starców i dzieci. Wśród ofiar było wielu duchownych: w mordach w lesie Pilickim, lesie Wiszownik, lesie Kosówka, Naumowiczach, Jeziorku, etc. zamordowano co najmniej 15 członków duchowieństwa. (więcej na: www.swzygmunt.knc.pl [dostęp: 2019.10.13])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
www.mateuszdozynko.republika.pl [dostęp: 2012.11.23], www.polacyizydzi.pl [dostęp: 2013.02.15], newsaints.faithweb.com [dostęp: 2021.05.06], pl.wikipedia.org [dostęp: 2016.11.06]
bibliograficzne:
„Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939‑1945”, Wiktor Jacewicz, Jan Woś, tom I‑V, Akademia Teologii Katolickiej, 1977‑1981
oryginalnych zdjęć:
mateuszdozynko.republika.pl [dostęp: 2013.08.10], gmnr1.pdt.pl [dostęp: 2016.11.06], gmnr1.pdt.pl [dostęp: 2016.11.06], gmnr1.pdt.pl [dostęp: 2016.11.06], www.academia.edu [dostęp: 2020.09.18], gmnr1.pdt.pl [dostęp: 2016.11.06], gmnr1.pdt.pl [dostęp: 2016.11.06], www.umbielskpodlaski.pl [dostęp: 2016.11.06], www.blogmedia24.pl [dostęp: 2016.11.06], groby.radaopwim.gov.pl [dostęp: 2014.11.14]