funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińska
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23]

data i miejsce śmierci

11.11.1939

Grudziądz
pow. Grudziądz miasto, woj. kujawsko-pomorskie, Polska

alt. daty i miejsca śmierci

11.1939

Klamry
pow. Chełmno, woj. kujawsko-pomorskie, Polska

szczegóły śmierci

Po niemieckim i rosyjskim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej aresztowany przez Niemców 20.09.1939. Osadzony w więzieniu w Grudziądzu. Stamtąd wywieziony na miejsce straceń — być może na tzw. Księżych Górach lub w Cytadeli Twierdzy Grudziądz — i zamordowany w zbiorowej egzekucji.

alt. szczegóły śmierci

Według niektórych źródeł aresztowany przez Niemców przez Niemców podczas zatrzymań kapłanów dekatantu Łasin — m.in. wraz z ks. Leonem Gregorkiewiczem, ks. Janem Martenką ks. Stanisławem Niklasem, ks. Anastazym Sadowskim, ks. Franciszkiem Wilczewskim. Osadzony w więzieniu w Grudziądzu (prawd. w budynku Internatu Kresowego). Stamtąd prawd. 15.11.1939 wywieziony do Chełmna. W końcu wywieziony do Klamr (5 km od Chełmna) i zamordowany w zbiorowej egzekucji.

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

13.06.1901

Miszewo
pow. Kartuzy, woj. pomorskie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

28.06.1925

szczegóły posługi

1937–1939 — duszpasterz {parafia: Dąbrówka Królewska}, prawd. proboszcz
kuratus/rektor/ekspozyt {parafia: Rogóźno; kościół: Dąbrówka Królewska, pw. św. Jakuba Apostoła}
1931–1932 — wikariusz {parafia: Brusy, pw. Wszystkich Świętych; dek.: Chojnice}
1928 — wikariusz {parafia: Nowa Cerkiew}
1925–1928 — wikariusz {parafia: Osie, pw. Podwyższenia Krzyża Świętego}
wikariusz {parafia: Starogard Gdański}

inni związani szczegółami śmierci

BIELEŃ Antoni, BOJUŁKA Bronisław Franciszek, GOŁĘBIEWSKI Józef, KLUNDER Jan, PASTWA Antoni, SOBISZ Antoni, GREGORKIEWICZ Leon, MARTENKA Jan, NIKLAS Stanisław, SADOWSKI Anastazy, WILCZEWSKI Franciszek

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

Grudziądz - Twierdza: Na terenie wojskowych fortów Twierdzy Grudziądz — głównie tzw. Księżych Gór, ale także na terenie Cytadeli — na obrzeżach Grudziądza, od 10.1939 do 12.1939 Niemcy, w ramach „Intelligenzaktion”, zamordowali w zbiorowych egzekucjach kilkuset Polaków z okolic Grudziądza, w większości polskiej inteligencji. Największe mordy, dokonywane przez specjalną jednostkę Einsatzkommando 16, operującą w okolicach Grudziądza od 26.09.1939, i miejscowy Selbstschutz (oddziały niemieckiej „samoobrony”), miały miejsce po 19.10.1939, gdy Grudziądz odwiedził Albert Forster, namiestnik namiestnik Okręgu Rzeszy Gdańsk — Prusy Zachodnie, i oświadczył, że „Prowincja Gdańsk — Prusy Zachodnie ma w krótkim czasie stać się stuprocentowo niemiecka, a Polacy nie mają tu czego szukać i powinni zostać wyrzuceni”, oraz dodał: „na ulicach tego miasta nie widać jeszcze polskiej krwi”. W Księżych Górach egzekucje obywały się wczesnym rankiem i wieczorem, a skazanych przywożono partiami, w dwóch autach, po około trzydzieści osób w każdym. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.01.13])

Klamry: Od 12.10 do 11.11.1939 Niemcy zamordowali w Klamrach ok. 2,000‑2,500 mieszkańców ziemi chełmińskiej, głównie polskiej inteligencji, w masowych egzekucjach. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23])

Chełmno: Areszt śledczy zarządzany przez Niemców. Prawdopodobnie wykonywano w nim wyroki śmerci. W szczególności wykorzystywany w latach 1939–40 do przetrzymywania, w ramach akcji „Intelligenzaktion” – likwidacji polskiej inteligencji na Pomorzu – polskiej inteligencji z okolic Chełmna przed wysłaniem do zbiorowych miejsc egzekucji i obozów koncentracyjnych. (więcej na: www.sw.gov.pl [dostęp: 2013.10.05])

Grudziądz: W ramach „Intelligenzaktion” — akcji eksterminacji polskiej inteligencji na Pomorzu — Niemcy początkowo w 1939 przetrzymywali więźniów w więzieniu sądowym w Grudziądzu. Po jego przepełnieniu zorganizowano obóz przejściowy w budynku tzw. Internatu Kresowego przy ul. Chopina. Przez obóz przeszło ok. 4,000‑5,000 Polaków, w tym ok. 150 księży. Większość zamordowano w pobliskich lasach (Księże Góry, Mniszek–Grupa), część przewieziono następnie do obozów koncentracyjnych. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.01.13])

Intelligenzaktion: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano AB‑aktion. W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.01.13], pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.10.04])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu — wsparte zdradą formalnych sojuszników Polski, Francji i Niemiec, które 12.09.1939 na wspólnej konferencji w Abbeville, zdecydowały o nieudzielaniu pomocy zaatakowanej Polsce i niepodejmowaniu działań zbrojnych wobec Niemiec (co było złamaniem zobowiązań traktatowych z Polską) — zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
www.niedziela.diecezja.torun.pl [dostęp: 2012.11.23], www.pryczkowski.com.pl [dostęp: 2013.01.13], www.gazetakartuska.pl [dostęp: 2015.09.30]
oryginalnych zdjęć:
www.gazetakartuska.pl [dostęp: 2015.09.30], www.szwajcaria-kaszubska.pl [dostęp: 2018.11.18], www.gazetakartuska.pl [dostęp: 2015.09.30], www.radiopik.pl [dostęp: 2019.02.02], gdansk.ipn.gov.pl [dostęp: 2020.10.02]