funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińska
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23]
ordynariat polowy Wojska Polskiego
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.12.20]

data i miejsce urodzenia

11.04.1886

Kruszyny
pow. Brodnica, woj. kujawsko-pomorskie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

02.04.1911 (kaplica pw. św. Barbary Seminarium Duchownego w Pelplinie)

szczegóły posługi

proboszcz parafii Świekatowo (1939), b. proboszcz parafii Kurzętnik (1928‑39), b. administrator parafii pw. św. Jakuba w Toruniu (1928), b. dyrektor Seminarium Nauczycielskiego im. Stanisława Staszica w Grudziądzu (1920‑8), b. działacz Uniwersytetu Ludowego w Grudziądzu, b. dyrektor (1918‑9) i prefekt (od 1914) Seminarium Nauczycielskiego w Wałczu, b. wikariusz parafii Kościerzyna (1913‑4), b. prefekt Seminarium Nauczycielskiego w Kościerzynie (1914), b. wikariusz parafii Wrzeszcz (1912‑3), Kaplica Królewska w Gdańsku (1911‑2), b. student teologii i filozofii Seminarium Duchownego w Pelplinie (1909‑11, 1906‑7) i Würzburgu (1907‑9), b. członek Towarzystwa Naukowego w Toruniu (1911‑27)

data i miejsce śmierci

08.11.1939

Mniszek - Grupa
pow. Świecie, woj. kujawsko-pomorskie, Polska

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

szczegóły śmierci

Podczas pobierania nauk w gimnazjum w Chojnicach — podczas zaboru pruskiego — członek (1899‑1907) i przewodniczący (1901‑3) koła tajnej polskiej organizacji samokształceniowej Filomatów. W czasie I wojny światowej powołany jako kapelan do armii niemieckiej. Posługiwał w Wałczu, Szczecinie i na froncie zachodnim we Francji. Zdemobilizowany w 1918 w randze pułkownika. Po niemieckim i rosyjskim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej aresztowany przez Niemców 22.10.1939. Więziony w Luszkówku, później w Świeciu nad Wisłą, skąd wywieziony na miejsce straceń i zamordowany.

sprawstwo

Niemcy

inni związani szczegółami śmierci

BERTEL Czesław, BORUCKI, BRZÓSKOWSKI Władysław, BURDYN Bernard, BUSS Kazimierz, CZOGAŁA Ignacy, DĄBROWSKI, ECHAUST Brunon, HOŁUBOWSKI Bonawentura, JAKUBIAK Bolesław, KNEBLEWSKI Wacław, KOTEWICZ Stanisław, KOWAL Henryk Stanisław, KUCZYŃSKI Marian, MAKOWSKI Roman, MALORNY Franciszek, MAŃKIEWICZ Henryk, MEGGER Władysław, MIKUCZEWSKI Ludwik, NODZYŃSKI Andrzej, REPIŃSKI Zygmunt Alojzy, ROGALSKI Jan, SOŁTYSIAK Jan, WALECKI Wacław, WOJTASZEWSKI Kazimierz, ŻUKOWSKI Wincenty

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

las Mniszek / Grupa: Od 10.1939 do ok. 04.1940 w komleksie lasów w pobliżu wsi Mniszek (na terenie byłej żwirowni) i Grupa (na terenie dawnego polskiego poligonu wojskowego), ok. 16 km na północny–wschód od Świecia i ok. 10 km na zachód od Grudziądza, Niemcy zamordowali ok. 10,000 Polaków, dowożonych z więzienia w Świeciu, Zakładu Psychiatrycznego w Świeciu (ok. 1,000 pacjentów — chorych wywożono partiami po 60 osób, aplikując na drogę środki uspokajające), więzienia w Grudziądzu, obozu internowania w Nowem n. Wisłą, zakładu misyjnego oo. werbistów w Górnej Grupie — głównie intelligencji, z okolic Świecia, Bydgoszczy, Chełmna, Grudziądza i Starogardu Gdańskiego na Pomorzu. Wśród ofiar było 120 dzieci, przywiezionych pod pozorem wycieczki. Mordu dokonywali Niemcy z ludobójczych organizacji Selbstschutz i SS. Żołdacy Wehrmachtu kierowali pojazdami. Ofiary dobijano łopatami, kijami, czasem zakopywano żywcem. Skazańców, którzy próbowali stawiać opór, wieszano. W 1944 większość zwłok Niemcy wydobyli i spalili. (więcej na: groby.radaopwim.gov.pl [dostęp: 2013.01.13], pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.06.23])

Świecie: Areszt śledczy zarządzany przez Niemców. Z więzienia dużą część więźniów Niemcy wywieźli w 1939 do miejsca straceń w Mniszku–Grupie. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.06.23])

Intelligenzaktion: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano AB‑aktion. W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.06.23], pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.10.04])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

Filomaci Pomorscy: Tajne związki polskiej młodzieży, mające na celu samokształcenie i samowychowanie w duchu patriotycznym, działające głównie wśród szkół średnich — gimnazjów — na Pomorzu Nadwiślańskim (Pomorzu Gdańskim i ziemi chełmińskiej) w latach 1830‑1920, w zaborze pruskim (niemieckim). 08.01.1901 Niemcy przeprowadzili przesłuchania uczniów gimnazjów w Chełmnie, Brodnicy i Toruniu. 09‑12.09.1901 w Toruniu odbył się pierwszy procesów 60 polskich uczniów owych gimnazjów oraz studentów Seminarium Duchownego w Pelplinie. 1 osobę skazano na 3 miesiące więzienia, 1 na 2 miesiące, 3 na 6 tygodni, 7 na 3 tygodnie, 2 na 2 tygodnie, 19 na tydzień, 2 na 1 dzień, 10 udzielono nagany. 15 uniewinniono. Bardziej uciążliwe były kary wydalenia ze szkół z tzw. wilczym biletem, bez prawa studiowania w zakresie średnim i wyższym w zaborze pruskim (niemieckim). Wśród skazanych było kilku przyszłych kapłanów — ci mogli kontynuować edukację: ordynariusz diecezji chełmińskiej, bp Augustyn Rosentreter, odmówił bowiem wydalenia ze studiów skazanych kleryków. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2018.11.18])

źródła

osobowe:
groby.radaopwim.gov.pl [dostęp: 2013.01.13], www.niedziela.pl [dostęp: 2015.09.30], www.myheritage.pl [dostęp: 2013.01.13], pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.06.23]
oryginalnych zdjęć:
www.myheritage.pl [dostęp: 2018.03.25], commons.wikimedia.org [dostęp: 2018.11.18]