funkcja

ojciec zakonny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

zakon

Towarzystwo św. Franciszka Salezego (salezjanie - SDB)
więcej na: www.salezjanie.pl [dostęp: 2012.11.23]

diecezja / prowincja

inspektoria warszawska pw. św. Stanisława Kostki SDB
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.05.09]

data i miejsce śmierci

18.11.1939

Mniszek - Grupa
pow. Świecie, woj. kujawsko-pomorskie, Polska

szczegóły śmierci

W czasie I wojny światowej wcielony do armii austro–węgierskiej (1915‑8). Służył m.in. jako sanitariusz w formacjach wojsk bawarskich. Po niemieckim najeździe 01.09.1939 na Rzeczpospolitą (Rosjanie zaatakowali Polskę 17 dni później) i rozpoczęciu II wojny światowej wobec zbombardowania przez Niemców 04.09.1939 zakładu salezjańskiego w Aleksandrowie Kujawskim opuścił gimnazjum i miasto i schronił się na pobliskiej plebanii. Po upadku Polski i rozpoczęciu okupacji niemieckiej powrócił jednakże do gimnazjum w zakładzie w Aleksandrowie. Tam 15.10.1939 wraz z innymi salezjanami — ks. Ignacym Czogałą i klerykami Czesławem Bertelem, Bonawenturą Hołubowskim i Wincentym Żukowskim — przez Niemców aresztowany. Przetrzymywany w więzieniu w Aleksandrowie Kujawskim. Stamtąd ok. 04.11.1939 wywieziony do obozu w Forcie VII w Toruniu. Następnie zagnany do obozu w Górnej Grupie, skąd wyprowowadzony został na rozstrzelanie.

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

01.12.1892

Janów-Katowice
pow. Katowice miasto, woj. śląskie, Polska

śluby zakonne

15.08.1913 (czasowe)

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

22.06.1924 (Kraków)

szczegóły posługi

zakonnik klasztoru w Aleksandrowie Kujawskim (1939) — dyrektor gimnazjum i zakładu salezjańskiego, b. zakonnik klasztoru w Sokołowie (do 1939) — nauczyciel kleryków i katecheta zakładu salezjańskiego, b. zakonnik klasztoru Ląd (1927‑9) — radca szkolny w Małym Seminarium i nauczyciel historii, j. niemieckiego, łaciny i greki, b. zakonnik klasztoru Kraków–Dębniki (1920‑4), b. student teologii w Krakowie (1922‑4), b. student filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (1920‑2), b. zakonnik klasztoru Pleszew (do 1920), b. student w gimnazjum salezjańskim w Pleszewie (do 1920), nowicjat w klasztorze Radna 1912‑3

inni związani szczegółami śmierci

BERTEL Czesław, BORUCKI, BRZÓSKOWSKI Władysław, BURDYN Bernard, BUSS Kazimierz, CZOGAŁA Ignacy, DĄBROWSKI, ECHAUST Bronisław, HOŁUBOWSKI Bonawentura, JAKUBIAK Bolesław, KNEBLEWSKI Wacław, KOTEWICZ Stanisław, KOWAL Henryk Stanisław, KUCZYŃSKI Marian, MAKOWSKI Roman, MAŃKIEWICZ Henryk, MEGGER Władysław, MIKUCZEWSKI Ludwik, NODZYŃSKI Andrzej, PEŁKA Leon, REPIŃSKI Zygmunt Alojzy, ROGALSKI Jan, SOŁTYSIAK Jan, WALECKI Wacław, WOJTASZEWSKI Kazimierz, ŻUKOWSKI Wincenty

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

las Mniszek / Grupa: Od 10.1939 do ok. 04.1940 w komleksie lasów w pobliżu wsi Mniszek (na terenie byłej żwirowni) i Grupa (na terenie dawnego polskiego poligonu wojskowego), ok. 16 km na północny–wschód od Świecia i ok. 10 km na zachód od Grudziądza, Niemcy zamordowali ok. 10,000 Polaków, dowożonych z więzienia w Świeciu, Zakładu Psychiatrycznego w Świeciu (ok. 1,000 pacjentów — chorych wywożono partiami po 60 osób, aplikując na drogę środki uspokajające), więzienia w Grudziądzu, obozu internowania w Nowem n. Wisłą, zakładu misyjnego oo. werbistów w Górnej Grupie — głównie intelligencji, z okolic Świecia, Bydgoszczy, Chełmna, Grudziądza i Starogardu Gdańskiego na Pomorzu. Wśród ofiar było 120 dzieci, przywiezionych pod pozorem wycieczki. Mordu dokonywali Niemcy z ludobójczych organizacji Selbstschutz i SS. Żołdacy Wehrmachtu kierowali pojazdami. Ofiary dobijano łopatami, kijami, czasem zakopywano żywcem. Skazańców, którzy próbowali stawiać opór, wieszano. W 1944 większość zwłok Niemcy wydobyli i spalili. (więcej na: groby.radaopwim.gov.pl [dostęp: 2013.01.13], pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.06.23])

Górna Grupa: Od 10.1939 do ok. 04.1940 w Górnej Grupie w klasztorze werbistów Niemcy zorganizowali — w ramach akcji „Intelligenzaktion”, eksterminacji polskiej inteligencji na Pomorzu — obóz dla Polaków, w tym 95 polskich duchownych, z okolic Świecia, Bydgoszczy, Chełmna, Grudziądza i Starogardu Gdańskiego na Pomorzu. Ok. 50 z nich zginęło, w tym znacząca część została zamordowana na miejscach straceń w Mniszku–Grupie. W tym samym miejscu w 1945 Rosjanie urządzili obóz koncentracyjny dla Niemców. Wśród nich byli kapłani katoliccy, z których dwóch poniosło śmierć. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.06.23], www.kpbc.ukw.edu.pl [dostęp: 2013.12.27])

Świecie: Areszt śledczy zarządzany przez Niemców. Z więzienia dużą część więźniów Niemcy wywieźli w 1939 do miejsca straceń w Mniszku–Grupie. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.06.23])

Toruń (Fort VII): Pomiędzy 10.1939 a 01.1940 w Forcie VII w Toruniu Niemcy zorganizowali — w ramach akcji „Intelligenzaktion”, eksterminacji polskiej inteligencji Pomorza — więzienie przeznaczone dla polskich obywateli Torunia, głównie inteligencji, z których ponad 1,500 osób zostało rozstrzelanych w Barbarce i Przysiece. Resztę, ok. 600 osób wywieziono w 01.1940 do obozu koncentracyjnego KL Stutthof. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.08.10])

Piaski (Aleksandrów Kujawski): W Piaskach (dziś dzielnica Aleksandrowa Kujawskiego) w 10‑11.1939 Niemcy przetrzymywali w tymczasowym(?) areszcie kapłanów z dekanatów Aleksandrowa Kujawskiego i Nieszawy, przed przetransportowaniem ich do obozu w Forcie VII w Toruniu. (więcej na: salezjanie.pl [dostęp: 2013.08.31])

Intelligenzaktion: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano AB‑aktion. W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: salezjanie.pl [dostęp: 2013.08.31], pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.10.04])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
bws.sdb.org.pl [dostęp: 2019.05.30], www.encyklo.pl [dostęp: 2013.05.19]
bibliograficzne:
„Towarzystwo Salezjańskie w Polsce w warunkach okupacji 1939‑1945”, o. Jan Pietrzykowski SDB, Instytut Pamięci Narodowej IPN, Warszawa, 2015
oryginalnych zdjęć:
www.encyklo.pl [dostęp: 2013.08.10], pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.12.04]