funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

archidiecezja gnieźnieńska i poznańska (aeque principaliter)
więcej na: www.archpoznan.pl [dostęp: 2012.11.23]
ordynariat polowy Wojska Polskiego
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.12.20]

data i miejsce śmierci

17.11.1943

KL Posen
Poznań, pow. Poznań miasto, woj. wielkopolskie, Polska

alt. daty i miejsca śmierci

AL Posen-Lenzingen
Żabikowo-Luboń, pow. Poznań, woj. wielkopolskie, Polska

szczegóły śmierci

Po niemieckim najeździe na Rzeczpospolitą w 09.1939 i rozpoczęciu II wojny światowej, w czasie okupacji niemieckiej, wikariusz, a po aresztowaniu 20.04.1940 proboszcza, ks. Józefa Gorgolewskiego, administrator parafii pw. Matki Bożej Bolesnej w Poznaniu, jednej z dwóch parafii pozostawionych przez Niemców otwartymi dla Polaków. Prowadził szeroką działalność charytatywną, organizując m.in pomoc dla prześladowych kapłanów, dla rodzin aresztowany, przetrzymywanych w obozach koncentracyjnych czy też deportowanych przez Niemców do Generalnego Gubernatorstwa. Współdziałał m.in. z s. Marią Wiśniewską. Od 1940 członek Związku Walki Zbrojnej ZWZ, pseud. „Alzo”. Później kapelan Armii Krajowej AK (następca ZWZ) obwód Poznań–Łazarz (część Polskiego Państwa Podziemnego). Aresztowany przez Niemców 29.01.1943 wraz z ok. 30 innymi członkami ZWZ–AK. Przesłuchiwany w poznańskiej katowni Gestapo — Domu Żołnierza — i przetrzymywany w obozie koncentracyjnym KL Posen (Fort VII). Tam Torturowany i zamordowany.

alt. szczegóły śmierci

Według innej wersji zamordowany w obozie będącym następcą KL Posen, czyli obozie karnym AL Posen–Lenzingen: zamknięty w klatce z drutu kolczastego, pozostawiony na 10 godzin na mrozie, następnie położony na lodzie i polewany zimną wodą.

przyczyna śmierci

mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

23.09.1907

Berlin
Berlin, Niemcy

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

10.06.1933 (katedra poznańska)

szczegóły posługi

1940–1943 — administrator {parafia: Łazarz–Poznań, pw. Matki Bożej Bolesnej; dek.: Łazarz–Poznań; arch. poznańska}
1937–1940 — wikariusz {parafia: Łazarz–Poznań, pw. Matki Bożej Bolesnej; dek.: Łazarz–Poznań; arch. poznańska}
1935–1937 — wikariusz {parafia: Winiary–Poznań, pw. św. Stanisława Kostki}
1933–1934 — wikariusz {parafia: Krobia}
1928–1933 — student {Gniezno, filozofia i teologia, Seminarium Duchowne}

inni związani szczegółami śmierci

GORGOLEWSKI Józef, WIŚNIEWSKA Maria

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

KL Posen: Niemiecki obóz Posen — Fort VII — założony ok. 10.10.1939 w Poznaniu do połowy 11.1939 funkcjonował formalnie jako obóz koncentracyjny (niem. Konzentrationslager) KL Posen, i takie określenie używane jest w Białej Księdze także dla późniejszego okresu działania obozu. Był pierwszym takim obozem założonym przez Niemców na ziemiach polskich — w przypadku Wielkopolski włączonych bezpośrednio do Niemiec. Już w 10.1939 w KL Posen Niemcy po raz pierwszy użyli gazu do mordowania ludności cywilnej, w szczególności pacjentów szpitali psychiatrycznych. Od 11.1939 obóz funkcjonował jako więzienie policji politycznej Gestapo oraz obóz przejściowy (niem. Übergangslager), przed wysłaniem do obozów koncentracyjnych, takich jak KL Dachau czy KL Auschwitz. Od 28.05.1941 obóz został przemianowany na więzienie policyjne i korekcyjny obóz niewolniczej pracy (niem. Arbeitserziehungslager). W szczycie w obozie dokonywano od 7 do 9 egzekucji dziennie, masowo wieszano więźniów, część wyprowadzając także na egzekucje poza terenem obozu. Razem Niemcy zamordowali w KL Posen ok. 20 tys. mieszkańców Wielkopolski, w tym wielu przedstawicieli polskiej inteligencji, pacjentów i personel szpitali psychiatrycznych oraz kilkunastu kapłanów. Setki kapłanów katolickich przeszło przez obóz przed wysłaniem do obozów koncentracyjnych, głównie KL Dachau. Od 03.1943 rozpoczyna się okres przekształcenia obozu w zakłady przemysłowe (od 25.04.1944 — fabryka fimy Telefunken, produkująca radio dla łodzi podwodnych i samolotów). (więcej na: www.wmn.poznan.pl [dostęp: 2019.02.02], pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23])

Poznań (Dom Żołnierza): Od 12.09.1939 więzienie – katownia – Polaków, w szczególności osób poderzewanych o prowadzenie działalności konspiracyjnej, w Poznaniu, zarządzana przez niemieckie Gestapo. Osławione miejsce przesłuchań i tortur. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

AL Posen-Lenzingen: Niemiecki karno–śledczy niem. Arbeitserziehungslager (pl. Wychowawczy Obóz Pracy) — w Luboniu–Żabikowie, ok. 10 km od centrum Poznania, w Wielkopolsce, po rozpoczęciu okupacji niemieckiej w 1939 znajdującego się w niemieckiej prowincji niem. Reichsgau Wartheland (pl. Kraj Warty) — działający od 04.1943 do 1945, jako kontynuacja obozu koncentracyjnego KL Posen. Przez obóz przeszło ok. 40 tysięcy więźniów, głównie polskiej inteligencji, członków organizacji konspiracyjnych i jeńców rosyjskich, z których znaczna część zginęła (w tym część w zbiorowych egzekucjach). (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21], issuu.com [dostęp: 2013.06.23])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
www.filipini.poznan.pl [dostęp: 2012.11.23], issuu.com [dostęp: 2016.05.30]
bibliograficzne:
„Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939‑1945”, Wiktor Jacewicz, Jan Woś, tom I‑V, Akademia Teologii Katolickiej, 1977‑1981
oryginalnych zdjęć:
issuu.com [dostęp: 2016.05.30], zabikowo.home.pl [dostęp: 2014.01.06]