funkcja

kapłan diecezjalny

wyznanie

Kościół łaciński (rzymsko-katolicki)
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.09.21]

diecezja / prowincja

diecezja chełmińska
więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2012.11.23]

data i miejsce śmierci

24.10.1939

Łopatki
pow. Wąbrzeźno, woj. kujawsko-pomorskie, Polska

alt. daty i miejsca śmierci

14.10.1939, 17.10.1939

szczegóły śmierci

Po niemieckim najeździe 01.09.1939 na Rzeczpospolitą (Rosjanie zaatakowali 17 dni później) i rozpoczęciu II wojny światowej aresztowany przez Niemców ok. 16.09.1939. Uwięziony wraz z ok. 70 mieszkańcami okolicy w synagodze w Kowalewie Pomorskim. Następnie zagnany pieszo 16 km — zatrzymanym kazano nieść Gwiazdę Dawida z dachu świątyni, a tych, którzy padali ze zmęczenia, bito kolbami karabinów — i uwięziony w obozie koncentracyjnym w Wąbrzeźnie. Zamordowany w zbiorowej egzekucji — prawd. wcześniej Niemcy siłą ciągnęli jego bezwładne ciało po kamiennych schodach.

przyczyna śmierci

zbiorowy mord

sprawstwo

Niemcy

data i miejsce urodzenia

17.06.1879

Tuchola
gm. Tuchola, pow. Tuchola, woj. kujawsko-pomorskie, Polska

prezbiterat (święcenia)/
ordynacja

22.03.1903 (Pelplin)

szczegóły posługi

dziekan {dek.: Golub}
1928–1939 — proboszcz {parafia: Kowalewo Pomorskie}
od ok. 1934 — administrator {parafia: Chełmoń}
proboszcz {parafia: Osie}
proboszcz {parafia: Tylice}
administrator {parafia: Lichnowy}
wikariusz {parafia: Tczew}
wikariusz {parafia: Oliwa}
wikariusz {parafia: Czersk}
wikariusz {parafia: Wielki Komorsk}
wikariusz {parafia: Nowe}
wikariusz {parafia: Człuchów}
1904–1939 — członkostwo {Toruń, Towarzystwo Naukowe}

inni związani szczegółami śmierci

BREJSKI Jan Kazimierz, GRZECHOWSKI Tadeusz

miejsca zagłady
obozy (+ nr więźnia)

Łopatki (Piaskownia): W nieczynnej kopalni piasku k. wsi Łopatki Niemcy od 10.1939 do 12.1939 Niemcy — w ramach „Intelligenzaktion”, akcji eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych — zamordowali do 2,500 Polaków, głównie z obozów w Wąbrzeźnie i Rywałdzie, oraz wielu mieszkańców powiatów Wąbrzeźno i Brodnica. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.01.13], www.interklasa.pl [dostęp: 2014.03.10])

Wąbrzeźno: W Wąbrzeźnie, od 09.1939 do 11.1939 Niemcy zorganizowali — w ramach niemieckiej akcji „Intelligenzaktion” eksterminacji polskiej inteligencji na Pomorzu — obóz koncentracyjny dla mieszkańców Wąbrzeźna i okolic. Więzili w nim ok. 1,000 Polaków, których większość następnie zamordowano w pobliskich Łopatkach.

Intelligenzaktion: (pl. „akcja inteligencja”) — niemiecki program eksterminacji polskiej elity, głównie inteligencji, przeprowadzony od początku okupacji w 09.1939 do 04.1940, głównie na terenach przyłączonych bezpośrednio do Niemiec, ale także na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa, gdzie nosił miano AB‑aktion. W pierwszej fazie, tuż po rozpoczęciu okupacji niemieckiej, realizowany pod nazwą niem. Unternehmen „Tannenberg” (pl. „operacja Tannenberg”) — w oparciu o opracowane przez jednostkę Zentralstelle II/P (Polen) niemieckiego Głównego Urzędu SD listy proskrypcyjne Polaków (niem. Sonderfahndungsbuch Polen), uznawanych za szczególnie niebezpiecznych dla III Rzeszy. Znalazły się na niej nazwiska 61,000 Polaków. Razem w trakcie tego ludobójstwa planowo i metodycznie zamordowano ok. 50 tys. nauczycieli, księży, przedstawicieli ziemiaństwa, wolnych zawodów, działaczy społecznych i politycznych oraz emerytowanych wojskowych. Kolejnych 50 tys. zesłano do obozów koncentracyjnych, gdzie przeżył tylko znikomy procent. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2013.01.13], www.interklasa.pl [dostęp: 2014.03.10], pl.wikipedia.org [dostęp: 2014.10.04])

Ribbentrop-Mołotow: Ludobójczy rosyjsko–niemiecki pakt przyjaźni między przywódcą rosyjskim Józefem Stalinem i niemieckim Adolfem Hitlerem, podpisany 23.08.1939 w Moskwie przez ministrów spraw zagranicznych Rosji — Wiaczesława Mołotowa — i Niemiec — Joachima von Ribbentropa — który sankcjonował i był bezpośrednią przyczyną niemieckiego i rosyjskiego najazdu na Polskę i rozpoczęcia II wojny światowej w 09.1939. „Wojna była jedną z największych w historii klęsk i dramatów ludzkości, bo dwie ateistyczne i antychrześcijańskie ideologie: narodowego i międzynarodowego socjalizmu, odrzuciły Boga i Jego piąte przykazanie Dekalogu: Nie zabijaj!” (abp Stanisław Gądecki, 01.09.2019). Ustalenia paktu zostały sprecyzowane 28.09.1939 w traktacie „o granicach i przyjaźni Niemcy–Rosja”, podpisanym przez tych samych zbrodniarzy. Jednym z jego ustaleń było podzielenie się strefami wpływów w środkowej i wschodniej Europie oraz IV rozbiór Polski. W jednym z tajnych aneksów zapisano: „Obie strony nie będą tolerować na swych terytoriach jakiejkolwiek polskiej propagandy, która dotyczy terytoriów drugiej strony. Będą one tłumić na swych terytoriach wszelkie zaczątki takiej propagandy i informować się wzajemnie w odniesieniu do odpowiednich środków w tym celu”. Skutkiem porozumień była seria spotkań między ludobójczymi organizacjami — niemieckim Gestapo i rosyjskim NKWD, na których dyskutowano koordynację wysiłków w celu eksterminacji polskiej inteligencji i warstw przywódczych (w Niemczech zwane Intelligenzaktion, w Rosji przyjęła formę zbrodni katyńskiej). Skutkiem porozumień była śmierć setek tysięcy polskiej inteligencji, w tym tysięcy przedstawianych kapłanów, i dziesiątków milionów zwykłych ludzi. Skutki tej rosyjsko–niemieckiej umowy trwały do 1989, a i dziś są odczuwalne. (więcej na: pl.wikipedia.org [dostęp: 2015.09.30])

źródła

osobowe:
www.niedziela.diecezja.torun.pl [dostęp: 2012.11.23], cgd.com.pl [dostęp: 2015.09.30], www.geni.com [dostęp: 2015.09.30], www.kpbc.ukw.edu.pl [dostęp: 2014.10.04]
bibliograficzne:
„Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939‑1945”, Wiktor Jacewicz, Jan Woś, tom I‑V, Akademia Teologii Katolickiej, 1977‑1981
oryginalnych zdjęć:
www.parafia.kowalewopomorskie.pl [dostęp: 2014.03.10], www.eholiday.pl [dostęp: 2014.03.10], gdansk.ipn.gov.pl [dostęp: 2020.10.02]