MATKA BOŻA CZĘSTOCHOWSKA: kościół św. Zygmunta, Słomczyn; źródło: zbiory własneMATKA BOŻA NIEUSTAJĄCEJ POMOCYLOGO PORTALU

Rzymskokatolicka Parafia
pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno

św. ZYGMUNT: kościół św. Zygmunta, Słomczyn; źródło: zbiory własneśw. ZYGMUNT: XIX w., feretron, kościół św. Zygmunta, Słomczyn; źródło: zbiory własne

Valid XHTML 1.0 Strict

Historia parafii i kościoła pw. św. Zygmunta w Słomczynie

ks. Jacek DZIKOWSKI: proboszcz w latach 2010-; źródło: www.swaleksander.pl
ks. Jacek Dzikowski, obecny proboszcz. Lista znanych proboszczów TUTAJ

Historia parafii to nie zbiór uporządkowanych zdarzeń i prób ich interpretacji, syntez, uogólnień. To dziejąca się i ciągle odnawiająca historia zbawienia osób, które w swym pielgrzymowaniu do Pana, zahaczyły o ziemie objęte naszą parafią; osób, które prowadziły nas i prowadzą ku ponownemu spotkaniu z Chrystusem; osób, które tu żyły, tu zadawały sobie najważniejsze pytania, i tu odpowiadały na nie pozostawiając ślad w kształcie polskiej kultury katolickiej i dziedzictwie materialnym. Przyjrzymy się im bliżej…

Ziemie naszej parafii musiały być zasiedlone już w czasach rzymskich, skoro w okolicach niedalekiego Czerska odnaleziono monety wybijane za rządów cesarzy Tytusa Flawiusza (łac. Titus Flavius Sabinus Vespasianus) (39 Rzym – 81, Raete)Marka Aureliusza Antoninusa (łac. Marcus Annius Aurelius Verus) (121, Rzym – 180, Vindobona), czyli na przełomie I i II w. Rzymianie ze swoimi legionami tu się nie zapuszczali, ale handlowe interesy cesarstwa obejmowały i nasze ziemie…

ARCHIDIAKONAT CZERSKI DIECEZJI POZNAŃSKIEJ X-XIII w.: ks. Józef NOWACKI; źródło: zasoby własne
Archidiakonat czerski X–XIII w.

Parafia Słomczyn (dawniej – Cieciszew) jest najstarszą parafią w dekanacie konstancińskim i jedną z najstarszych w całej archidiecezji warszawskiej. Ks. prof. Józef Nowacki (1893, Mrocza – 1964, Poznań), autor monumentalnego dzieła „Dzieje archidiecezji poznańskiej”, były dyrektor archiwum archi­diecezjalnego w Poznaniu (lata 1933‑64), przypuszczał, iż powstała ona w początkach XIII w. (opracowana przez niego mapa archidiakonatu czerskiego diecezji poznańskiej z X-XIII w.— TUTAJ). Swą hipotezę opierał na fakcie, iż jednym z trzech patronów parafii, o których mowa na przestrzeni wieków, był św. Prokop z Sázavy  (ok. 970, Chotouň – 1053, Sázava), mnich benedyktyński z Bohemii, który został kanonizowany przez Innocentego III (1161, Gavignano – 1216, Perugia) w 1204 r. Jego kult szybko w tamtych czasach się rozszerzał, także dzięki temu, że w Polsce wielkie wpływy miał wówczas czeski ród Przemyślidów (czes. Přemyslovci).

600-LECIE PARAFII: tablica pamiątkowa, miejsce pierwszego kościoła parafialnego, Cieciszew; źródło: zasoby własne
600–lecie parafii, tablica pamiątkowa, Cieciszew

Ale to tylko hipoteza. Pierwszy znany z imienia proboszcz (pleban) to Bolesta — wiadomo, że na ziemiach naszej parafii działał w 1398 r. Ponieważ nie zachowały się zapisy o erygowaniu parafii przyjmuje się, iż jej oficjalne datowanie rozpoczyna się rok później, czyli w 1399 r. I taką datę umieszczono na pamiątkowej tablicy (kilka zdjęć  — TUTAJ) w Cieciszewie, jednej z wiosek dzisiejszej parafii, leżącej w pradolinie Wisły, na placu, gdzie później wzniesiony został pierwszy kościół. Ciekawe, że na tej tablicy, wystawionej w 1999 r., na 600–lecie parafii, jako patronów parafii wymienia się — oprócz św. Zygmunta — także św. Rocha (ok. 1348, Montpellier – 1376–9, Voghera), tercjarza franciszkańskiego, którego sława, jako patrona chroniącego od zarazy, dotarła do Polski w XV w.. Byłby on zatem trzecim patronem naszej parafii i świadczyłby o problemie epidemii szerzących się na terenach ówczesnej Rzeczpospolitej

abp WOJCIECH JASTRZĘBIEC: STANISŁAW SAMOSTRZELNIK (ok. 1480, Kraków - 1541, Mogiła), 1530-1535, miniatura w 'Żywotach Arcybiskupów Gnieźnienskich' Jana Długosza, Warszawa, Biblioteka Narodowa; źródło: www.polona.pl
abp Wojciech Jastrzębiec

Wiadomo, że ów pierwszy kościół ufundował Mrościsław Cieciszewski (albo Cieciszowski), herbu Roch — pewnie dlatego też jednym z patronów parafii jest wspomniany św. Roch… — w początkach XV w.  (rok 1412, wymieniony w późniejszym, pochodzą­cym z 1661 r., sprawozdaniu z wizytacji bpa Wojciecha Tolibowskiego (1607–1663), ordynariusza poznańskiego, jest zapewne nieprawidłowy, gdyż wymienia bpa Andrzeja Opalińskiego z Bnina (1396 – 1479, Poznań) jako konsekratora, który biskupem poznańskim został mianowany dopiero w 1438 r. W 1412 r. biskupem poznańskim był Wojciech Jastrzębiec (ok. 1362, Łubnice – 1436, Mnichowice), poźniejszy prymas Polski i Litwy). Drewniany kościół prawdopodobnie poświęcił biskup poznański Andrzej Łaskarz z Gosławic (1362 – 1426, Gosławice), m.in. kanclerz królowej, św. Jadwigi Andegaweńskiej (1373/4, Buda – 1399, Kraków), i aktywny uczestnik — wygłosił tam co najmniej dwa kazania/mowy — soboru w Konstancji. Musiało to być zatem w latach 1414‑26 r., gdy Łaskarz piastował urząd biskupi…

Głównym patronem parafii od samego początku był św. Zygmunt (zm. 524, Coulmiers), król i męczennik, choć w późniejszych latach (w szczególności w czasie wizytacji w 1603 r.) jako patron wymieniany był też wspomniany już św. Prokop.

Związki z archidiecezją poznańską stają się oczywiste, jeśli pamiętać będziemy, iż diecezja warszawska — jako część archidiecezji poznańskiej — erygowana została dopiero w 1798 r., natomiast archidiecezja warszawska powstała jeszcze później, bo w 1818 r. Do tego czasu parafia podlegała arcybiskupowi poznańskiemu…

Już w 1439 r. odwiedził parafię wspomniany bp Andrzej Opaliński z Bnina (ten sam, który później, w 1454 r., poświęcił kościół pw. św. Anny w Warszawie, dziś kościół akademicki), by rozstrzygnąć spór o lokalizację nowego kościoła i nowych domostw dla plebana, wikariusza i innych usługujących w kościele. Oznaczałoby to, że stary kościół — a może tylko plebania? — uległ zniszczeniu (pożar, powódź? — Cieciszew leży wszak tuż nad Wisłą, rzeką co jakiś czas rozlewającą swe wody szeroko i zalewającą okoliczne tereny, mimo iż poeta określił ją jako „nazbyt leniwą, nieskorą do potopów17.IX”, Zbigniew Herbert). Zdecydowano, że nowy kościół zostanie postawiony na miejscu starego. Wybudowano go w ciągu paru lat i już ok. 1441 r. bp Opaliński go poświęcił.

NAGROBEK bpa BENEDYKTA IZDBIEŃSKIEGO: MICHAŁOWICZ, Jan, z URZĘDOWA (ok. 1525-30, Urzędów k. Lublina - ok. 1583, Łowicz), 1557-60, piaskowiec i czerwony marmur, katedra, Poznań; źródło: picasaweb.google.com
Nagrobek bpa Benedykta Izdbieńskiego, autorstwa Jana Michałowicza z Urzędowa

W 1548 r. biskup poznański, Benedykt Izdbieński (1488 – 1553, Ciążeń), przeniósł święto patronalne, na prośbę plebana Jakuba Cieciszewskiego (i jego ojca Andrzeja), z niedzieli po św. Bartłomieju (24 sierpnia) na niedzielę po św. Mateuszu (święto liturgiczne św. Mateusza obchodzone jest w dzisiejszych czasach 21 września, a nasze święto — poświęcenia kościoła w Słomczynie — pod koniec października).

W 1580 r. do parafii należały 22 miejscowości, prawie wszystkie należące do rodu Pierzchałów (Cieciszewskich, Turowskich, Oborskich, a także — w 1439 r. — Czosnowkich).

NAGROBEK bp WARZYŃCA GOŚLICKIEGO: Bazylika Archikatedralna św. Piotra i św. Pawła, Poznań; źródło: commons.wikimedia.org
Nagrobek bpa Wawrzyńca Goślickiego

W 1603 r. biskup poznański Wawrzyniec Goślicki (1530/8, Goślice – 1607, Ciążeń) (w kościele pw. św. Katarzyny na Służewie w Warszawie znajduje się tablica ku jego czci) wizytował kościół, naonczas jeszcze drewniany, pw. św. Zygmunta i św. Prokopa. Kościół miał wówczas 6 ołtarzy i 2 kaplice z altariami lokalnych możnowładców, Oborskich i Cieciszewskich. Jedną ufundował w 1514 r. kasztelan wyszogrodzki, drugą zaś — miejscowy pleban i dziedzic Cieciszewa, Stanisław Cieciszewski, podkomorzy liwski.

Podczas najazdu szwedzkiego kościół został, jak znaczna większość polskich zabytków i kościołów, ograbiony. W tym potopie najeźdźcy zniszczyli także ołtarze…

STANISŁAW JÓZEF HOZUJSZ: Brasch fc. Berolini(?), 1735; źródło: upload.wikimedia.org
bp Stanisław Józef Hozjusz

Już 13.ix.1661 r. biskup poznański, wspomniany powyżej Wojciech Tolibowski, poświęcił w kościele cieciszewskim 3 nowe ołtarze.

W 1660 r. do parafii cieciszewskiej należało 29 miejscowości.

Wisła zawsze zagrażała parafii — o czym już pisano powyżej. Pod koniec XVII w. zagrożenie było na tyle duże, że musiano zburzyć cieciszewską świątynię — kolejna powódź spowodowała kolejną zmianę biegu Wisły, która znacząco przybliżyła się do Cieciszewa i podmyła mury kościoła. Przez wiele lat parafia pozostała bez swej świątyni, o czym świadczą zapisy o ślubach z tego okresu: odbywał się one bowiem w różnych wioskach parafii, tak jakby parafia była pozbawiona swej własnej świątyni… Wówczas, na początku XVIII w., Franciszek Wielopolski (1658, Kraków – 1732, Kraków), Pan na Żywcu i Pieskowej Skale, wielkorządca krakowski, dziedzic dóbr w pobliskich Oborach, zdecydował się na wzniesienie nowego, murowanego kościoła wyżej, na Skarpie Wiślanej, w Słomczynie i zatroszczył się o przeniesienie tam siedziby parafii. Budowa miała miejsce w latach 1719‑25, a świątynia została konsekrowana w 1737 r. przez biskupa poznańskiego, Stanisława Józefa Hozjusza (1674, Warmia – 1738, Warszawa) — patrz wizerunek po prawej.

W dniach 30.vi.2019 r. do 30.vi.2020 r., na trzechsetlecie położenia pierwszego kamienia pod kościół parafialny, Stolica Apostolska udzieliła odpustu zupełnego pod zwykłymi warunkami nawiedzającym nasz kościół. Stosowne dokumenty można zobaczyć TUTAJ

W XIX w. kościół słomczyński co najmniej raz był odnawiany (w 1821 r.)

XIX w. to wiek zaborów. Parafia dzieliła losy naszego społeczeństwa pod obcą dominacją. Od 1815 r. znajdowała się w obrębie ros. Царство Польское (pl. Królestwo Polskie) pod zaborem rosyjskim. Szczególnie trudne chwile przeżyła w czasie Powstania Styczniowego, które wybuchło 22.i.1863 r. 19.v.1863 r. pod Chojnowem, przy moście na rzecze Jeziorka, w naszym powiecie piaseczyńskim, jeden z przywódców powstańczych, płk Władysław Kononowicz (1820 – 1863, Warka), próbował odbić z rąk rosyjskich kilka dni wcześniej pojmanych w bitwie pod Nową Wsią k. Grójca powstańców. Nie udało się i kilku powstańców poległo. Sam Kononowicz został dwa tygodnie później pojmany i rozstrzelany na rynku w Warce. Jeden z powstańców został ciężko pod Chojnowem ranny. Zaopiekowali się nim nasi parafianie, za wiedzą i zgodą ówczesnego właściciela dóbr oborskich, hrabiego Stanisława Potulickiego (1822, Więcbork – 1893, Obory), z rodu Potulickich, którzy w XIX w. posiadali w okolicach rozległe dobra (między innymi tereny dzisiejszego Konstancina). Niestety zmarł i został potajemnie, pod imieniem Ignacego Robaka, pochowany na cmentarzu parafialnym przez również sprzyjającego powstańcom ówczesnego proboszcza Słomczyna, ks. Kazimierza Budziszewskiego (1807 – 1893, Słomczyn).

Parę miesięcy wcześniej, 3.iii.1863 r. w folwarku Goździe (dziś część parafialnej wsi Cieciszew) pojawił się, po przeprawieniu w okolicach wsi Nadbrzeż przez zamarzniętą Wisłę do Dębówki powstańczy oddział pod dowództwem płk Ziemomysła Kuczyka. Sformowany został w początku ii.1863 r. okolicach ówczesnego miasta powiatowego Stanisławowa i początkowo liczył ok. 300 powstańców. Pod koniec ii.1863 r. do Mińska (dziś Mińsk Mazowiecki) przybył z Warszawy rosyjski oddział 3. i 4. kompanii 19. Kostromskiego pułku piechoty (ros. 19–й пехотный Костромской полк) z sotnią kozaków (łącznie ponad 500 żołnierzy), pod dowództwem niejakiego płk Reyenthala. Oba oddziały stoczyły rankiem owego 3.iii.1863 r. nierozstrzygniętą bitwę w okolicy wsi Glinianka, po której płk Kuczyk wycofał swój oddział — w kierunku Wisły, m.in. omijając Karczew — i pod Otwockiem Zagórnym (dziś Otwock Mały) — w okolicy wsi Glinki — urządził na ścigających go Rosjan zasadzkę. Zginęło ich ok. 40. Po czym przekroczył Wisłę. Niestety płk Reyenthal nocą przeprawił się również przez rzeką i wczesnym rankiem uderzył na odpoczywających w Goździach powstańców. Połowa powstańców — ok. 70 — została albo zabita albo schwytana. Pojmanych Rosjanie wywiesili na drzewach przy drodze do parafialnych Obór. Płk Kuczyk z ok. 80 powstańcami uciekł (wyjechał do Francji, a w 1877 r. został zdemaskowany jako rosyjski agent)…

bp WINCENTY TYMIENIECKI; źródło: pl.wikipedia.org
bp Wincenty Tymieniecki

Na początku XX w. staraniem proboszcza ks. Wincentego Tymienieckiego (1871, Piotrków Trybunalski – 1934, Łódź), późniejszego pierwszego biskupa ordynariusza łódzkiego, ze wsparciem Elżbiety z Wodzickich Potulickiej, dobudowane zostały dwie boczne nawy z prezbiterium, zakrystią i fasadą.

bp Kazimierz RUSZKIEWICZ; źródło: http://przytuleksalezego.pl
bp Kazimierz Ruszkiewicz

Dzwony konsekrował w 1892 r. biskup Kazimierz Ruszkiewicz (1836, Dzięciołówka - 1925, Warszawa), sufragan warszawski.

Murowaną dzwonnicę natomiast zbudowano w 1902 r. (niektóre źródła mówią o jej początkach jeszcze w XVIII w., o czym świadczyłaby wcześniejsza konsekracja dzwonów). Obecnie jest tylko jeden dzwon „Zygmunt”, o wadze 700 kg, konsekrowany w 1919 r. przez sufragana warszawskiego bpa Stanisława Galla (1865, Warszawa – 1942, Warszawa) (od 1919 r.  również pierwszego biskupa polowego Wojska Polskiego) — patrz wizerunek po lewej stronie.

Cmentarz parafialny (patrz  TUTAJ) znajduje się u stóp Skarpy Wiślanej, poniżej kościoła. Istnieją przesłanki świadczące o tym, że na jego miejscu grzebano już w XVII w. Cmentarz został w 1902 r. powiększony. W 1913 r. parafianie wystawili na jego środku krzyż dziękczynny za otoczenie miejsca nowym, istniejącym do dziś murem ceglastym. Na cmentarzu znajduje się murowana kaplica grobowa rodziny hrabiów Grzymała–Potulickich (patrz  TUTAJ) oraz kwatera z grobami poległych w latach 1939‑45 (m.in. kilku powstańców warszawskich). Poza murem cmentarnym znajduje się inna kwatera z mogiłami polskich żołnierzy z ziemi wileńskiej i grodzieńskiej, poległych w 1914 r. (patrz  TUTAJ)

abp WINCENTY TEOFIL CHOŚCIAK POPIEL; źródło: galeria.plock24.pll
abp Wincety Teofil Chościak Popiel

Murowaną plebanię wybudował, na przełomie XIX i XX w., proboszcz Skarżyński. Uzyskał wsparcie metropolity warszawskiego, abpa Wincentego Teofila Chościak Popiela (1825, Czaple Wielkie – 1912, Warszawa), który często przyjeżdżał do naszej parafii na wypoczynek i którego dwa portrety znajdują się na plebanii probostwa (patrz TUTAJ).

Kościół, plebania i zabudowania kościelne ucierpiały w czasie I wojny światowej. W okolicy, w latach 1914‑5, toczyły się przez wiele dni (przez parę miesięcy przez parafię przebiegała linia frontu) intensywne działania wojenne. Po tamtych czasach, i poległych żołnierzach obu zmagających się stron, z których dużą część, jeśli nie większość — zarówno po stronie rosyjskiej, jak i niemieckiej — stanowili Polacy bratobójczo stający do walki ze sobą, na terenie parafii pozostają aż trzy miejsca pamięci (więcej – TUTAJ)

kard. STEFAN WYSZYŃSKI; źródło: wyszynski.sej.pl
kard. Stefan Wyszyński

W 1965 r. parafię odwiedził i wizytował Prymas Tysiąclecia Stefan kard. Wyszyński (1901, Zuzela – 1981, Warszawa) (z okazji przelania parafialnego dzwonu „Zygmunt”?).

kard. JÓZEF GLEMP; źródło: www.aica.org
kard. Józef Glemp

21 listopada 2004 r. odnowiony pod kierunkiem konserwatora sztuki, p. Manueli Korneckiej, ołtarz główny w naszym kościele poświęcił Prymas Polski, Józef kard. Glemp (1929, Inowrocław – 2013, Warszawa).

Kościół posiada, oprócz ołtarza głównego, cztery boczne (postawione jeszcze w czasach odprawiania Mszy św. w rycie trydenckim, gdy nie istniało pojęcie Mszy św. koncelebrowanych i kapłani odprawiali Najświętszą Ofiarę także przy ołtarzach bocznych) oraz wiele wspaniałych, głównie barokowych, obrazów i dzieł sztuki, a także obrazy znanych mistrzów, takich jak Wojciech Gerson (1831, Warszawa – 1901, Warszawa) — patrz TUTAJ.

kard. KAZIMIERZ NYCZ; źródło: zasoby własne
kard. Kazimierz Nycz

18-19.iii.2012 r. parafię odwiedził, na czas 2–dniowej wizytacji duszpasterskiej, Kazimierz kard. Nycz (ur. 1950, Stara Wieś), arcybiskup metropolita warszawski. Reportaże zdjęciowe można znaleźć TUTAJ.

Kapłani — proboszczowie — pracujący w naszej parafii opisani zostali TUTAJ. Warto jednak zaznaczyć, że było wśród nich co najmniej dwóch przyszłych biskupów: wspomniany Wincenty Tymieniecki  w Słomczynie proboszcz w latach 1902‑9, a później pierwszy biskup diecezji łódzkiej; Kazimierz Tomczak (1883, Besiekierz – 1967, Łódź) — wikariusz słomczyński w latach 1908‑9 i późniejszy sufragan diecezji łódzkiej.

Obowiązkiem naszej parafii jest też pamięć o co najmniej trzech innych kapłanach, którzy nieśli nam światło Chrystusa, a którzy ponieśli śmierć w czasie II wojny światowej i których imiona stanowią fragment długiej listy martyrologium duchowieństwa w XX wieku: ks. Kazimierz Szymański (1875, Pniewo – 1942, KL Dachau) — wikariusz w Słomczynie w latach 1897‑8, który zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Dachau; ks. Ferdynand Jacobi (1882, Łęczyca – 1941, KL Auschwitz) — wikariusz w Słomczynie w latach 1904‑5, który zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz; ks. Stanisław Zawadzki (1877, Czerwonka Liwska – 1942, KL Dachau) — wikariusz w Słomczynie, który również zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Dachau.

źródła:
ks. Grzegorz Kalwarczyk, „Dekanat konstanciński w archidiecezji warszawskiej”, Kuria Metropolitalna Warszawska, Warszawa 2000
ks. Józef Nowacki, „Dzieje archidiecezji poznańskiej
Księga Parafialna 1967–