pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno
św. IRENEUSZ z LYONU
(ok. 130, Smyrna? - ok. 202, Lyon?)
biskup
patron: filozofów
wspomnienie: 28 czerwca
Łącza do ilustracji (dzieł sztuki) związanych ze świętym:
Urodził się w zapewne w Smyrnie (prokonsularna Azja) około 130 r. (według niektórych między 115 a 125 r., według innych pomiędzy rokiem 130 a 142), najprawdopodobniej w rodzinie już chrześcijańskiej.
Był uczniem tamtejszego biskupa, św. Polikarpa - ucznia św. Jana Apostoła (w „Przeciw herezjom” Ireneusz wspomina, że gdy był „uczniem”, św. Polikarp, zmarły w 155 r., był już starcem…)
Apostołował w Galii (dzisiejsza Francja). Za cesarza Marka Aureliusza był już kapłanem w kościele lyońskim (łac. Lugdunum). I stamtąd ok. 177 r. został wysłany przez współwyznawców, z których wielu było uwięzionych za wiarę, do papieża Eleuteriusza z listem w sprawie sekty montanistów.
Gdy był w drodze do Rzymu, w Lyonie rozpoczęły się krwawe prześladowania, których ofiarą padli m.in. św. Potyn (Potinus), biskup Lyonu, i jego 47 towarzyszy. Zatem po powrocie to Ireneusz został powołany na biskupa tegoż miasta, jako następca Potyna.
Po zakończeniu prześladowań nastąpił okres religijnego pokoju. Ireneusz dzielił swoje obowiązki między duszpasterstwo i działalność misjonarską a pisanie. O działalności duszpasterskiej Ireneusza niewiele wiemy. Ale pisał wiele…
Najważniejsze jego dzieło łac. „Adversus Haereses” („Przeciw herezjom”), napisane ok. 180 r., zachowane w odpisie łacińskim, stanowi prawdziwy pomnik Ireneusza i jest najwymowniejszym świadectwem wiedzy teologicznej, jak też żarliwości apostolskiej i czystości wiary autora. Ireneusz przedstawił w nim wszystkie błędy, jakie nękały pierwotne chrześcijaństwo. Nie tylko wymienił ale i zbijał błędy i dał wykład autentycznej wiary. Dzieło zawiera nie tylko indeks herezji, w szczególności odmian gnostycyzmu, ówcześnie szerzącego się w całym cesarstwie rzymskim, ale także sumę tradycji apostolskiej i pierwszych Ojców Kościoła.
Zwalczał gnostyków (m.in. Valentinusa i Marcjana) wykazując, że tylko Kościół przechował wiernie tradycję otrzymaną od Apostołów. Wskazywał, że żaden z biskupów znanych od czasów apostolskich, z wielu miast cesarstwa, nie był gnostykiem, i że tylko biskupi byli właściwymi interpretatorami Pisma św. W tej nieprzerwanej sukcesji apostolskiej tkwi źródło i siła ortodoksji katolickiej.
O gnozie tak mówił Ojciec Święty Benedykt XVI: „Kościół II w. był zagrożony przez tzw. gnozę — doktrynę, według której wiara nauczana przez Kościół ma charakter jedynie symboliczny i jest przeznaczona dla ludzi prostych, którzy nie potrafią zrozumieć rzeczy trudnych; natomiast wtajemniczeni, intelektualiści — nazywający siebie gnostykami — rzekomo zrozumieli, co kryje się za tymi symbolami, tak więc tworzyli chrześcijaństwo elitarne, intelektualne”Audiencja generalna, 28.iii.2007…
Zachowało się też inne dzieło „Dowód apostolskiego nauczania”, odkryte w 1907 r. w przekładzie w języku armeńskim (Ireneusz pisał po grecku). Jego celem było nie tyle udowodnienie błędów herezji, ale uwierzytelnienie Ewangelii w księgach Starego Testamentu. Ale „Ireneusz nie ogranicza się do zdefiniowania pojęcia Tradycji. Jego tradycja, nieprzerwana Tradycja, to nie tradycjonalizm, ponieważ Tradycja ta jest zawsze od wewnątrz ożywiana przez Ducha Świętego, który sprawia, że ona wciąż żyje, że jest interpretowana i rozumiana w żywotnym Kościele. Według nauczania Ireneusza, wiara Kościoła winna być przekazywana w taki sposób, by jawiła się taka, jaka ma być, czyli «publiczna», «jedyna», «pneumatyczna», «duchowa»”Benedykt XVI, Audiencja generalna, 28.iii.2007.
O pozostałych dziełach i listach niewiele wiemy. Niekiedy przetrwała tylko wzmianka o nich w pismach późniejszych pisarzy, np. Euzebiusza (wspomina o dziełach takich, jak „O nauce”, „O monarchii, lub Bóg nie jest powodem Zła”, „O Ogdoadzie”, listach Ireneusza i zbiorach kazań).
Ireneusz jest też najwcześniejszym pisarzem świadczącym o kanoniczności czterech Ewangelii (przed jego czasami chrześcijanie w różnych c zęściach imperium różnili się w ocenie ważności krążących tekstów…) a pisma, na które się często powoływał, można nazwać jedną z wcześniejszych prób ustalenia kanonu całego Nowego Testamentu. Ponadto w pismach Ireneusza znajdują się najstarsze zachowane zapiski, mówiące o autorstwie Ewangelii św. Jana i Ewangelii św. Łukasza, towarzysza podróży św. Piotra (same Ewangelie są wszak anonimowe!), jak również bardzo wczesne zapiski mówiące o roli Maryi w ekonomii zbawienia i Jej dziewictwie. Pisał: „To co dziewica Ewa skrępowała przez swą niewierność, Dziewica Maryja rozwiązała przez swą wiarę… Podobnie jak rodzaj ludzki został poddany śmierci przez działanie dziewicy, tak został wyzwolony także przez Dziewicę; nieposłuszeństwo dziewicy zostało naprawione przez posłuszeństwo Dziewicy”
Wiadomo też, że ok. 190 r. wystąpił do papieża Wiktora z prośbą o cofnięcie ekskomuniki wydanej wobec chrześcijańskim gminom w Azji Mniejszej, którzy obchodzili święto Zmartwychwstania Pańskiego w dniu żydowskiej Paschy, podczas gdy Kościół od zarania obchodził je w niedzielę, czyli w dniu, w którym nasz Pan zmartwychwstał (tzw. kontrowersja Quartodecimans).
Nie wiadomo dokładnie kiedy zmarł. Prawdopodobnie było to w 202 r. Hipoteza o jego męczeńskiej śmierci, aczkolwiek piszą o niej św. Hieronim (V w.) i św. Grzegorz z Tours (VI w.), jest, według współczesnych badaczy, mniej prawdopodobna.
Pochowany został pod kościołem św. Jana w Lyonie, później nazwanym imieniem Ireneusza. Jego grobowiec jak i ziemskie szczątki zostały zbeszczeszczone i zniszczone w 1562 r. przez prostestanckich Hugenotów.
Jest Ojcem Kościoła.
Warto zaznajomić się z homilią Benedykta XVI o Ireneuszu z Lyonu, jak zawsze u Ojca św. i przystępną i głęboką zarazem…
Opracowanie oparto na następujących źródłach:
polskich:
angielskich:
- www.newadvent.org
- www.forerunner.com
- www.christianhistorytimeline.com
- en.wikipedia.org
- www.earlychristianwritings.com
- www.sacred-destinations.com
Benedykt XVI o świętym: