Rzymskokatolicka Parafia
pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno
17 męczenników irlandzkich
tutaj
bł. MAURYCY MacKENRAGHTY
XVI w., Kilmallock – ✟ 1585, Clonmel
męczennik
patron: diecezji Limerick
wspomnienie: 20 kwietnia
wszyscy nasi święci
tutaj
Łącza do ilustracji (dzieł sztuki) związanych z błogosławionym:
Maurycy (ang. Maurice, irl. Muiris) MacKenraghty (irl. mac Ionrachtaigh) urodził się w XVI w. — według niektórych źródeł ok. 1500 r., czyli w momencie śmierci miałby 85 lat, co wydaje się mało prawdopodobne; bliższe prawdy jest zapewne rok ok. 1540 — w Kilmallock, w hrabstwie Limerick (irl. Contae Luimnigh), tuż przy granicy z najbardziej na południe wysuniętym hrabstwem Irlandii, hrabstwem Cork.
Był synem złotnika — czyli rzemieślnika artystycznego zajmującego się wytwarzaniem wyrobów z drogocennych materiałów.
W Kilmallock istniało wówczas znane opactwo dominikańskie, ang. Kilmallock Abbey (irl. Mainistir Chill Mocheallóg), założone w 1291 r. Być może dzięki niemu — albo jego dziedzictwu, bowiem ok. 1541 r. zostało rozwiązane — w którymś momencie przyszło powołanie i został kapłanem diecezji Limerick (irl. Deoise Luimnigh), ze stolicą diecezjalną w Limerick…
Studiował poza granicami Irlandii, prawd. na kontynencie. Tam też uzyskać miał tytuł bakałarza (łac. artium baccalaureus) teologii (według innych źródeł otrzymał tytuł doktorski).
Po powrocie do Irlandii posługiwał w rodzimej diecezji.
Tymczasem w latach 1530. heretycki król Anglii, Henryk VIII Tudor (1491, Greenwich – 1547, Londyn) z dynastii Tudorów rozpoczął proces podbijania Irlandii.
Podbój ów był procesem, a nie prostą inwazją, ponieważ wybraną metodą było systematyczne wciąganie rządzących krajem irlandzkich klanów (irl. clan) w orbitę wpływów angielskich — dowolną metodą. Gdy Henryk VIII proklamował się w 1542 r. głową Królestwa Irlandii (irl. Ríoghacht Éireann) strukturę klanową przekształcono — namowami, przekupstwami, zbrojnie, w ramach polityki zwanej ang. „surrender and regrant” (pl. „poddaj się i uzyskaj stanowisko”) — w feudalny system panujący w Anglii.
Nie obyło się bez protestów i bez powstań — jak to określali Irlandczycy; bez „rebelii” — jak to nazywali najeźdźcy angielscy.
Problem pogłębiał protestantyzm najeźdźców…
Stanowiska rządowe zaczęli obejmować coraz częściej angielscy heretycy — protestanci. Oczywiście narzucali podatki, które w dużej mierze wykorzystywane były na kolejne podboje w Irlandii, na walkę przeciw sprzeciwiającym się irlandzkim klanom. Nakazywali utrzymywanie wojsk, które sprowadzano z Anglii. Za czasów następczyni Henryka VIII, jego córki i monarchini, Elżbiety I Tudor (1533, Greenwich – 1603, Richmond), zaczęły się też bezpośrednie represje, aresztowania katolików, więc w 1570 r. papież, św. Pius V (1504, Bosco Marengo – 1572, Rzym), bullą „Regnans in Excelsis”, ekskomunikował królową angielską.
Irlandczycy protestowali, ale bezskutecznie. W vii.1580 r. syn wspomnianego Rolanda FitzEustace, 3. wicehrabia (ang. viscount) Baltinglass, Jakub (ang. James) FitzEustace (1530—1585), w proteście przeciw narzucaniu religii protestanckiej sformował więc w hrabstwie Wicklow (ang. County Wicklow) oddział wojskowy i pośpieszył na pomoc 15. hrabiemu (ang. Earl) Desmond, Geraldowi FitzGerald (irl. Gearóid Mac Géarailt) (ok. 1533 – 1583, Bóthar an Iarla), który w tym samym mniej więcej czasie rozpoczął większe powstanie w południowej prowincji Munster (irl. an Mhumhain).
Gerald FitzGerald tytuł hrabiowski przejął po swoim ojcu już w 1558 r. W początkowych latach zaangażował się w dziedziczny konflikt z inną arystokratyczną rodziną irlandzką, hrabiów Ormondów (ang. Ormonde), spokrewnioną z Elżbietą I (należał do niej jej dziadek, ojciec matki, Anny (ang. Anne) Boleyn (ok. 1501, Blickling Hall – 1536, Londyn), drugiej żony Henryka VIII). Był w związku z tym co najmniej dwukrotnie więziony w Anglii, w londyńskim więzieniu Tower, był ranny w bitwie. Dopiero w 1573 r. powrócił do Irlandii…
W 1579 r. wybuchł nowy bunt przeciwko angielskiej dominacji, zwany drugą rebelią Desmondów. Gerald FitzGerald po jakimś czasie włączył się w nią, atakując miejscowości nadmorskie miejscowości hrabstwa Cork, Youghal i Kinsale, w południowo–wschodniej Anglii.
Wówczas noszący dumny tytuł Lorda Sędziego (ang. Lord Justice) Irlandii, wbrew tytułowi nie mający aliści obowiązków w aparacie sprawiedliwości ale wyłącznie polityczne, angielski namiestnik Sir Wilhelm (ang. William) Pelham (zm. 1587, Vlissingen) — w historii Irlandii zapisał się głównie dzięki nakazowi zwanemu ang. „Pelham's Pardon” (pl. „amnestia Pelhama”), na mocy którego władze mogły przyjąć poddanie się „rebelianta” tylko wtedy, gdy ten wcześniej pozbawił życia innego powstańca, zajmującego wyższe niż on sam stanowisko — sprzymierzony z odwiecznym wrogiem Desmondów, protestantem Tomaszem (ang. Thomas) Butlerem (ok. 1531 – 1614, zamek Carrick), 10. hrabim Ormonde i jednocześnie Skarbnikiem Wielkim Irlandii (ang. Lord High Treasurer of Ireland), uznał 1.xi.1579 r. hrabiego FitzGerald za zdrajcę.
Początkowo rebelia odniosła pewne sukcesy. 28.viii.1580 r. w bitwie pod Glenmalure (irl. Cath Ghleann Molúra) Irlandczycy pokonali m.in. 3,000‑osobowy oddział dowodzony przez nowego Lorda Namiestnika Irlandii (ang. Lord Lieutenant of Ireland), formalnego reprezentanta Korony Brytyjskiej w Irlandii, Artura (ang. Arthur) Grey (1536‑1593), 14. barona Grey de Wilton, zadając śmierć ok. 800 Anglikom. Ale wkrótce zaczęło dogorywać. Nie pomogła nawet pomoc kontynentalna — oddziały hiszpańskie wylądowały na wyspie ale zostały przez Anglików zmasakrowane.
Siły angielskie były przeważające i w vi.1581 r. Gerald Fitzgerald musiał uchodzić ze swych posiadłości i rozpoczął walkę partyzancką, kryjąc się w lasach. Przez jakiś czas utrzymywał dość spore poparcie, ale w vi.1593 r., gdy wyznaczono nagrodę za jego głowę ukrywał się już tylko z czterema towarzyszami — ostatnie miejsce schronienia hrabiego, Teach an Iarla, do dziś istnieje, jako kawałek lądu wbijający się w jezioro w górach w okolicy Sliabh Luachra. W końcu 11.xi.1583 r. w miejscu zwanym Glanagenty — ok. 8 km od współczesnego miasteczka Tralee, spalonego przez Anglików trzy lata wcześniej, w hrabstwie Kerry w północno–zachodniej Irlandii — został zamordowany, w sprzeczce o jakieś stado bydla, przez szefa innego irlandzkiego klanu, niejakiego Owena Moriarty (irl. Ó Muircheartaigh) z miejscowości Castledrum (ok. 15 km na południe od Tralee). Ten ostatni został oczywiście za swój czyn sowicie nagrodzony przez Elżbietę I…
O. Maurycy był od początku związany z rodziną FitzGerald. Być może posługiwał już — jeśli urodził się w pierwszych dekadach XVI w. — jego ojcu, 14. hrabiemu Desmond, Jakubowi (irl. Séamus) FitzJohn FitzGeralda (zm. 1558, Askeaton), który w 1541 r. formalnie poddał się dyktatowi angielskiemu — w rezultacie zamknięte zostało m.in. opactwo w Kilmallock.
Później posługiwał na dworze jego syna, Geralda. I towarzyszył mu w jego rozpaczliwych walkach…
W ix.1583 r., czyli w dwa miesiące przed zabójstwem swojego patrona, został schwytany we wspomnianym regionie Sliabh Luachra, ok. 6 km od wspomnianego Tralee, w okolicach gdzie ukrywał się FitzGerald.
Maurycy zatrzymany został przez głównie szkockie wojska zaciężne, zwane gallowglasses, służące lordowi Roche — prawd. Maurycemu (ang. Maurice) Roche (1556/66‑1600), 6. wicehrabiemu (ang. viscount) Fermoy w hrabstwie Cork. Ten przekazał Maurycego wspomnianemu protestanckiemu 10. hrabiemu Ormonde, Tomaszowi Butlerowi…
Został zakuty w kajdany wraz z niejakim Patrykiem (ang. Patrick) Grantem i zagnany ok. 170 km na wschód do więzienia w Clonmel (irl. Cluain Meala), w hrabstwie Tiperrary w południkowo–środkowej Irlandii.
Tam, w łańcuchach, przetrzymywany był w celi półtorej roku, do iv.1585 r. Nawet jednak wówczas nie zaprzestał posługi duszpasterskiej. Zamknięty w celi, w łańcuchach, w sytuacji totalnego poniżenia, nauczał, udzielał sakramentu pokuty współwięźniom…
W iv.1585 r. jeden ze strażników został przekupiony przez mieszczanina z Clonmel, niejakiego Wiktora (ang. Victor) White, by wypuścić Maurycego na jedną noc, w wigilię Niedzieli Palmowej (ang. Passion Sunday) (albo w Wielką Sobotę — niedziela Zmartwychwstania Pańskiego przypadała tego roku według obowiązującego kalendarza juliańskiego 11.iv). Miał odprawić w domu mieszczanina Mszę św. i udzielić Komunii św.
Strażnik zgodził się, ale powiadomił protestanckiego pastora, który z kolei powiadomił władze. Akurat Clonmel odwiedzał Lord Prezydent (ang. Lord President) prowincji Munster, najważniejszy przedstawiciel zaborczej władzy angielskiej w południowo–wschodniej Irlandii, Jan (ang. John) Norreys (ok. 1547, Yattendon – 1597, Mallow). Takiej szansy zatrzymania potajemnie praktykujących katolików nie można było zaprzepaścić…
Rankiem w Niedzielę Palmową zbrojny oddział angielski otoczył dom White'a. Właściciel został aresztowany. Naczynia sakralne zabrane. Ale nie można było znaleźć kapłana…
Przeszukano całe domostwo. Bagnetami kłuto gromadzone siano i słomę. Na próżno — duchownego nie znaleziono…
Tymczasem Maurycy ukrywał się w sianie. Został nawet poraniony podczas przeszukania, ale mimo bólu zachował milczenie. Gdy żołdacy się oddalili uciekł do pobliskiego lasu…
Tam dowiedział się od znajomych, że życie mieszczanina White'a może być uratowane tylko wtedy, gdy sam się ujawni.
I tak się stało…
Aresztowano go i natychmiast, na podstawie prawa wojennego, stanął przed sądem.
Domagano się od niego złożenia irlandzkiego odpowiednika angielskiej tzw. Przysięgi Zwierzchności (ang. Oath of Supremacy), stanowiącej konsekwencję tzw. Irlandzkiego Aktu Zwierzchności (ang. Act of Supremacy (Ireland), 2 Eliz. 1 c. 1) uchwalonego w 1560 r. — będącego z kolei przeniesieniem tzw. Aktu Zwierzchności (ang. Act of Supremacy, 1 Eliz. 1c. 1) z 1558 r., uchwalonego przez Parlament Anglii dla ziem irlandzkich — mocą którego urzędnicy państwowi zmuszani byli do uznania panującego monarchy za głowę Kościoła Anglii.
Odmówił. Pozostał katolikiem, wiernym Ojcu św.
Oskarżono go więc o zdradę, na podstawie dwóch aktów Parlamentu Irlandii pochodzących jeszcze z czasów Henryka VIII: tzw. Irlandzkiego Aktu Zdrady (ang. Treasons Act (Ireland), 28 Hen. 8 c. 7) z 1537 r. oraz tzw. Aktu Korony Irlandzkiej (ang. Crown of Ireland Act, 33 Hen. 8 c. 1) z 1542 r., mocą których za zdradę uznawano w efekcie samo twierdzenie, że monarcha jest heretykiem.
Skazano go na śmierć.
20.iv.1585 r. został stracony.
Dla „zdrajców” — tak jak w Anglii — był tylko jeden wymiar kary: śmierć przez „powieszenie, wypatroszenie i poćwiartowanie” (ang. „hanged, drawn and quartered”). Sędzia wygłaszał tradycyjną formułę: „Zostaniesz zawieziony na wozie na miejsce egzekucji. Tam zostaniesz powieszony, po czym odczepiony od stryczka, gdy jeszcze żyć będziesz. Następnie odjęte będą ci twoje wstydliwe części ciała, wnętrzności wyrwane i spalone przed twoimi oczami. Na koniec zostaniesz ścięty a ciało poćwiartowane. Twoje szczątki zostaną następnie rozdysponowane zgodnie z wolą królewską”…
Nie oszczędzono mu żadnej części kary. Głowę wywieszono na pice na głównym rynku Clonmel…
Wierni przekupili żołdaków i zabrali ciało Maurycego i pochowali za głównym ołtarzem kościoła byłego konwentu Zakonu Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum – OFM), czyli franciszkanów, w Clonmel — założonego w 1269 r., zamkniętego przez protestanckich Anglików w 1540 r., wiek później wykorzystywanego przez wojska angielskiego wodza, przyszłego Lorda Protektora, czyli rodzaju interrexa, Oliwiera (ang. Oliver) Cromwella (1599, Huntingdon – 1658, Londyn), jako stajnia (Cromwell w latach 1649‑50 próbował zdyscyplinować Irlandię, dokonując w każdym podbijanym mieście zbiorowej masakry Irlandczyków, Clonmel jednak oszczędził, zdobywając miasto po dwóch miesiącach oblężenia), otwartego ponownie jako miejsce modlitwy w 1826 r. W 1886 r. na miejscu dawnej świątyni wybudowano nowy kościół, istniejący do dnia dzisiejszego.
Odpowiedzią Elżbiety I na rebelię Geralda hrabiego Desmond była polityka „spalonej ziemi”. Duża część południowej Irlandii została — m.in. dzięki działalności wspomnianego Lorda Prezydenta prowincji Munster, Jana Norreys — całkowicie zdewastowana. Mordowano mężczyzn, kobiety i dzieci. Plony i pola niszczono i palono. W rezultacie zapanował głód, pociągając za sobą tysiące dodatkowych ofiar…
27.ix.1992 r. w Watykanie Maurycego, w gronie 17 irlandzkich męczenników reformacji angielskiej, beatyfikował św. Jan Paweł II (1920, Wadowice — 2005, Watykan).
Jan Paweł II mówił wówczas (na potrzeby tego opracowania dokonano tłumaczenia w liczbie pojedynczej, aczkolwiek papież mówił o wszystkich beatyfikowanych):
„Był wiernym świadkiem, który wytrwał w wierze w Chrystusa i Jego Kościół, znosząc ekstremalne trudności, aż do ostatecznego poświęcenia życia.
Jesteśmy pełni uznania dla jego odwagi. Dziękujemy mu za przykład wierności w trudnych okolicznościach, wierności, która jest czymś więcej niż tylko przykładem: jest dziedzictwem ludu irlandzkiego i brzemieniem odpowiedzialności, które musimy nieść przez stulecia.
W decydującym momemcie cały lud irlandzki dokonał wyboru, by dotrzymać przymierza zawartego z Bogiem: ‘Zrobimy wszystko, cokolwiek nam [Pan] powiedział’por. J 2, 5 […] Religijne i polityczne zawirowania, których doświadczał, naznaczone były brakiem tolerancji — po wszystkich stronach. Swoje zwycięstwo odniósł właśnie w godzinie śmierci, gdy przyjął ją bez nienawiści w sercu. Żył i zginął dla Miłości […]
Ofiara jego życia jest do dziś świadectwem próżności roszczeń o możliwości życia i budowania społeczeństwa bez integralnej wizji ludzkiego losu, bez odniesienia do powołania do wieczności, bez transcendencji. Męczennicy wołają do kolejnych pokoleń irlandzkich mężczyzn i kobiet: ‘Walczcie w dobrych zawodach o wiarę, zdobądźcie życie wieczne: do niego zostaliście powołani […] zachowujcie przykazanie nieskalane, bez zarzutu aż do objawienia się naszego Pana, Jezusa Chrystusa’1 Tym 6, 12, 14”.
Zaiste, walczmy…
Pochylmy się nad słowami Ojca św. Jana Pawła II z Mszy św. beatyfikacyjnej, 27.ix.1992 r., w Watykanie (po włosku i angielsku):
Popatrzmy na krótką etiudkę o XIX w. kościele pw. św. Piotra i Pawła w Kilmallock:
oraz na współczesny wizerunek Clonmel:
Popatrzmy też na krótki film o wizycie św. Jana Pawła II w Irlandii w ix.1979 r.:
Na koniec posłuchajmy tradycyjnej irlandzkiej pieśni o bitwie pod Glenmalure — „Follow Me Up to Carlow” (pl. „Idź za mną do Carlow”):
Popatrzmy na mapę życia błogosławionego:
Opracowanie oparto na następujących źródłach:
angielskich:
norweskich:
włoskich: