pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno
poprzednik
następca
ALEKSANDER II
Łącza do ilustracji dzieł sztuki związanych z papieżem
Gerard (łac. Gerardus) z Burgundii urodził się ok. 1010 r. (a może i wcześniej, w latach 990-95, albo nawet w 980 r.) w miejscowości Chevron (w dzisiejszym departamencie Sabaudii we Francji).
Podobnie jak jego poprzednik, Stefan X, był kanonikiem w Liège.
W 1046 r. został arcybiskupem Florencji, gdzie usilnie pracował nad przywróceniem życia kanonicznego wśród miejscowego kleru. Były to bowiem czasy, gdy wiele stanowisk kościelnych nabywano w drodze symonii (opłaty) od władz świeckich, gdy nakaz celibatu i bezżeństwa kapłańskiego był przez wielu łamany. Dał się poznać jako zwolennik reform od wielu już lat postulowanych przez ruch kluniacki (związany z klasztorem w Cluny)…
Sytuacja kościelna: Ruch odnowy skupiony wokół opactwa benedyktyńskiego w Cluny za Leona IX uzyskuje przewagę w Kurii rzymskiej, skupiając się na problemie symonii (kupowania stanowisk kościelnych) oraz bezżeństwie kapłanów (problem dziedziczenia).
Podział chrześcijaństwa na wschodnie i zachodnie stał się faktem…
W 1058 r. na wieść o śmierci Stefana X we Florencji frakcja hrabiów Tusculum (starożytne miasto w górach Albańskich, ok. 25 km od Rzymu, z którego wywodziło się wiele znamienitych rodów rzymskich, zarówno w starożytności jak i w średniowieczu; dziś: w ruinach) wyznaczyła w Rzymie kard. Jana (łac. Giovanni) Minciusa, bpa Velletri, na jego następcę. Przyjął imię Benedykta X.
Jego wybór wszelako sprzeciwiał się wyraźnemu nakazowi Stefana X, wydanemu na łożu śmierci, by z wyborem poczekać na powrót kard. Hildebranda, który udał się z misją na dwór cesarski w Niemczech. Szereg zatem kardynałów zaprotestowało, ale musieli z obawy przed wojskami arystokratycznymi uchodzić z Rzymu. Był wśród nich kard. Piotr Damiani (1007, Rawenna - 1072, Faneza) z Ostii, późniejszy święty i doktor Kościoła, odpowiedzialny, z racji urzędu, za konsekrację papieską…
Hildebrand po powrocie z powierzonej mu misji zatrzymał się we Florencji. Tu uzgodnił z przebywającą tam częścią kardynałów kandydaturę Gerarda i uzyskał dla niej poparcie zarówno księcia Godfryda, hrabiego Lotaryngii i Toskanii, jak i potwierdzenie cesarzowej niemieckiego cesarstwa rzymskiego, regentki Agnieszki. Uzyskał także wsparcie części wiernych Rzymu…
Kardynałowie, na prośbę Hildebranda, zebrali się w Sienie i tam formalnie wybrali Gerarda, który przyjął imię Mikołaja II (łac. Nicolaus II).
W drodze do Rzymu nowy papież pokierował synodem w Sutri, na którym w obecności wielu purpuratów i kanclerza cesarskiego, Gilberta (łac. Guiberta) z Parmy, uznano Benedykta X za anty-papieża i ekskomunikowano.
Na wieść o nadejściu Mikołaja, w eskorcie księcia Godfryda i niemieckiego kanclerza we Włoszech, Wiberta z Rawenny, Benedykt, na początku 1059 r., uciekł z Rzymu i schronił się na zamku Gerarda w Galerii (dziś: część Rzymu). Można było wreszcie dokonać uroczystej koronacji Mikołaja.
Papież na początku pontyfikatu zapewnił sobie wsparcie Normanów rządzących na południu półwyspu italskiego, co miało chronić go przez zagrożeniem powrotem Benedykta X. Mikołaj (w obecności kard. Hildebranda, kard. Humberta z Silva Candida oraz opata Dezyderiusza z Monte Cassino) uznał księcia Ryszarda z Aversa jako księcia Capui, w zamian za co uzyskał wsparcie millitarne wojsk normańskich przeciw siłom popierającym Benedykta X w Kampanii. Aczkolwiek nie udało się uzyskać wyraźnej przewagi to umożliwiło to Mikołajowi na odbycie wizyty pastoralnej w Spoleto, Farfie i Osimo. W jej trakcie papież podniósł opata Monte Cassino, Dezyderiusza, do godności kardynała-diakona i wyznaczył go na stanowisko legata papieskiego w Kampanii, Benewencie, Apulli i Kalabrii.
W tym samym czasie Mikołaj wysłał także w charakterze legatów kard. Piotra Damianiego i bpa Anzelma z Lukki do Mediolanu, gdzie część kleru, wspierana przez abpa Gwidona (Wido, łac. Guido) da Velate, sprzeciwiała się reformom papieskim. Spowodowało to podział duchowieństwa mediolańskiego – partii papieskiej przewodziło ugrupowanie zwane jako Pataria…
By pogodzić strony Mikołaj zwołał synod w Mediolanie, który – w atmosferze napięcia, w pewnym momencie nawet zagrażającej życiu papieskich wysłanników - wyraźnie potępił symonię i konkubinat. Dyscyplina, w jakże podzielonym klerze mediolańskim, mimo wahań abpa Gwidona, powoli zaczęła być przywracana…
Trwały też dyskusje nad reformą wyboru papieża. Uniezależnienie od stanowisk wojowniczych frakcji możnowładców rzymskich odbyło się kosztem uzależnienia od korony cesarskiej. Dlatego też w 1059 r. na Lateranie odbył się specjalny synod (uczestniczyło w nim 113 biskupów) poświęcony temu zagadnieniu, na którym zdecydowano, iż:
- Wskazanie godnego kandydata na nowego papieża to zadanie kardynałów-biskupów. Sam wybór dokonywany miał być przez całe ciało kardynalskie (a zatem także kardynałów-prezbiterów i kardynałów-diakonów). Reszcie kleru i świeckim przysługiwać miało prawo do przyjęcia dokonanego wyboru.
- Ustalenie to można uznać za początek conclave, składającego się z kolegium kardynalskiego…
- Papieżem miał być członek kleru rzymskiego, oprócz przypadku, gdy odpowiedniego kandydata nie można wskazać – wtedy można wybrać kandydata z innej diecezji.
- Wybory powinny się odbywać w Rzymie, chyba że okaże się to niemożliwe.
- Gdyby wojna, lub inne wydarzenia, uniemożliwiały przeprowadzenie intronizacji w siedzibie papieskiej w Rzymie, to wybrany papież miał mieć prawo sprawowania pełni władzy apostolskiej bez takowej.
- Nadano każdorazowemu władcy niemieckiego cesarstwa rzymskiego przywilej zatwierdzania kandydata na Ojca św., zgodnie z przywilejem danym uprzednio cesarzowi Henrykowi III.
- W ten sposób cesarskie prawo zatwierdzania zmieniono na zwyczajny przywilej nadawany przez Stolicę Apostolską.
Ustalenia synodu w Lateranie Mikołaj ogłosił w bulli „W imię Pańskie” (łac. „In nomine Domini”).
Ten sam synod uznał bezprawność święceń osiągniętych na drodze symonii oraz stanowisk kościelnych nadanych przez władze świeckie (świecka inwestytura). Zabronił także odprawiania i asystowania przy Mszy św. księżom żyjącym w konkubinacie.
Zmieniono też przepisy dotyczące życia kanoników i sióstr zakonnych, w 817 r. zatwierdzone na sejmie w Aix-la-Chapelle (niem. Aachen), ponieważ dozwalały one m.in. na posiadanie własności i gromadzenie nadmiernych zapasów żywności.
Zmuszono też Berengariusza z Tours, w swych wystąpieniach i pismach zaprzeczającego rzeczywistej i substancjalnej obecności Chrystusa w Eucharystii, do podpisania formuły wyrzeczenia się heretyckich poglądów.
W 1059 r. Mikołaj II poprowadził także synod w Melfii, stolicy normańskiej Apulii, gdzie zawarł porozumienie z Normanami. Na jego mocy książę Robert Guiscard otrzymał prawo do Apulii, Kalabrii i Sycylii – to ostatnie niejako „zaocznie”, bowiem wyspa ciągle znajdowała się w rękach Saracenów. W zamian Robert zobowiązał się do płacenia rocznej daniny, do traktowania swoich ziem jako papieskiego lenna oraz do ochrony państwa papieskiego i wolności wyboru papieża.
Podobne porozumienie zawarto z księciem Ryszardem z Capui.
Po poprowadzeniu kolejnego synodu w Benewencie Mikołaj powrócił wraz z armią normańską do Rzymu. Po drodze odzyskano dla Stolicy Apostolskiej miejscowości Præneste (dziś: Palestrina), Tusculum i Nomentum (dziś: Mentana), oraz zmuszono chroniącego się w Galerii Benedykta X do kapitulacji i abdykacji z pretensji do Tronu św. Piotra.
By uzyskać akceptację praw zatwierdzonych na synodzie na Lateranie (1059 r.) kard. Stefan udał się do Francji, gdzie w 1060 r. przewodniczył synodom w Vienne oraz Tours.
Kroki i decyzje podjęte przez Mikołaja spotkały się z ostrą reakcją na dworze cesarstwa niemieckiego. Nie przyjęto wysłannika papieża, kard. Stefana, który po odwiedzinach Francji przez 5 dni próbował uzyskać audiencję u cesarzowej. Bezskutecznie. Musiał powrócić do Rzymu.
W rezultacie Mikołaj odmówił wysłania palium abpowi Zygfrydowi z Miśni oraz wysłał list krytykujący zachowanie abpa Anno z Kolonii. W odpowiedzi zebrał się synod niemiecki, na którym ogłoszono o anulowaniu wszystkich decyzji Mikołaja i … o złożeniu go z urzędu oraz usunięciu jego imienia z modlitw Mszalnych!
Odpowiedzią Mikołaja było powtórzenie, na synodzie w 1061 r., dekretów w sprawie wyboru nowego papieża. Ponowiono też potępienie symonii i konkubinatu…
Wkrótce po tym Mikołaj zmarł, tak jak i jego poprzednik, we Florencji, nie doczekawszy końca sporu z cesarstwem o inwestyturę.
Pochowany został również we Florencji, w kościele św. Reparaty (od XIV w. zastąpionego katedrą florencką, Santa Maria del Fiore), który najprawdopodobniej sam, jeszcze jako biskup. konsekrował.
Jego pontyfikat, acz krótki, obfitował w wydarzenia, których znaczenie ujawniało się powoli, przez wiele lat, a nawet stuleci, po jego śmierci…
Opracowanie oparto na następujących źródłach:
polskich:
Niedziela
Wikipedia.pl
Sanktuarium Królowej Męczenników, Bydgoszcz
Poczet władców świata
angielskich:
Catholic Encyclopedia
Christ's Faithful People
NNDB
Encyclopedia Brytannica
www.fact-index.com
Wikipedia.en
niemieckich:
Kirchen Geschichte
Obejrzyjmy też krótki filmik o pozostałościach kościoła Santa Reparata w katedrze we Florencji:
oraz kilka zdjęć nowej katedry we Florencji:
