Rzymskokatolicka Parafia
pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno
RELIKWIE EWANGELICZNE
„RELIKWIA GŁOWY św. ANNY”
Miejsce przechowywania: Düren
inne w naszych zasobach
TUTAJ
Łącza do ilustracji związanych z opisywaną relikwią:
29.xi.1500 r. pewien kamieniarz z wioski Kornelimünster, ok. 12 km od historycznego Akwizgranu (niem. Aachen), niejaki Leonard (niem. Leonhard), skradł z kościoła pw. św. Szczepana (niem. St. Stephan) w Moguncji (niem. Mainz) (niedaleko Frankfurtu n. Menem), gdzie właśnie odbywała się renowacja świątyni, najważniejszą relikwię tam przechowywaną – fragment czaszki św. Anny – matki Maryi.
Postaci św. Anny i św. Joachima nie występują w Ewangeliach. Ich imiona znamy tylko z tzw. literatury apokryficznej, która powstała w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, ale nie została włączona w kanon Pisma św. Rodzice Maryi wymienieni zostali w tzw. „Ewangelii Narodzenia Maryi”, „Ewangelii pseudo-Mateusza” i „Protoewangelii Jakuba”. Najstarszy z tych apokryfów powstał ok. 150 r.…
Mimo tego kult św. Anny i św. Joachima rozszerzył się na cały świat chrześcijański, szczególnie grecki. W części łacińskiej, europejskiej, jego początki – poza częścią Francji – sięgają XIII w., a zatem czasów IV krucjaty i jednego z najtragiczniejszych wydarzeń w dziejach: złupienia Konstantynopola w 1204 r.
Miejsce urodzenia Maryi odkryć miała św. Helena – czyli Flawia Julia Helena (łac. Flavia Iulia Helena) (ok. 255, Drepanum - 330, Nikomedia) - matka cesarza Konstantyna I Wielkiego - czyli Gajusza Flawiusza Waleriusza Konstantyna (łac. Gaius Flavius Valerius Constantinus) (ok. 272, Nisz – 337, Achyron/Nikomedia) - podczas swej podróży do Jerozolimy w latach 326-8. Wtedy też zapewne odkryto szczątki rodziców Maryi…
Istnieją dwie tradycje ich dalszych losów. Wschodnia mówi o tym, że zostały one w 710 r. przeniesione do Konstantynopola, stolicy cesarstwa bizantyjskiego, i tam przechowywane w bazylice św. Zofii - Hagia Sofia (gr. Ἁγία Σοφία). Druga, francuska, głosi, że ciało św. Anny miał do Francji, do miejscowości Apt, przywieźć ze sobą św. Łazarz, przyjaciel Chrystusa. Odkryte miały one zostać w czasach cesarza Karola Wielkiego (łac. Carolus Magnus, fr. Charlemagne) (742/7 – 814, Akwizgran) i stamtąd powoli rozprzestrzeniać się po świątyniach Christianitas (szczególnie na przełomie XII i XIII w.)
W każdym razie do Moguncji relikwia głowy św. Anny trafiła w 1212 r. Ponoć przywieziono ją bezpośrednio z Betlejem, ale data pojawienia się jej w Moguncji dziwnie bliska jest dacie złupienia Konstantynopola w 1204 r.…
Z drugiej strony istnieją przesłanki, że relikwie św. Anny mogły być przechowywane w Hagia Sofia jeszcze w 1333 r. A i opowieść o przywiezieniu ich bezpośrednio z Betlejem może mieć jakieś historyczne podstawy, skoro przełożony klasztoru na Rusi, Daniel Kijewski, zwany też Danielem Pielgrzymem (ros. Дании́л Пало́мник), który pielgrzymował do Ziemi Świętej w latach 1106-8, zanotował w swym dzienniku podróży (ros. „Путешествe игумена Даниила”), jednej z najcenniejszych relacji z owych czasów, że pokazano mu grób św. Joachima i św. Anny w kościółku przy sadzawce Owczej (Betesda). Tam też – w Jerozolimie – krzyżowcy wybudowali w 1142 r. kościół pw. św. Anny. Z kolei inna prawosławna tradycja wspomina o szczątkach rodziców Maryi przechowywanych w ogrodzie Getsemani w Jerozolimie…
Trudno dziś rozsupłać te zagadki historii. Wróćmy więc do Moguncji. W średniowieczu znajdował się w niej klasztor braci kartuzjańskich – zakonu o surowej regule, którego nazwa pochodzi od pierwszej siedziby założonej przez św. Brunona z Kolonii pod Grenoble, tzw. Wielkiej Kartuzji (fr. La Grande Chartreuse, łac. Carthusia). I to oni opiekowali się świątynią pw. św. Szczepana, z której relikwię głowy – fragment czaszki wielkości dłoni, w ozdobnej hermie – Leonard zabrał ze sobą do Kornelimünster.
27.xii.1500 r. w ślad za Leonardem udała się delegacja kartuzów, pod kierownictwem niejakiego brata Jana (niem. Hans), i pojawiła się u bram benedyktyńskiego – czyli prowadzonego przez mnichów Zakonu Świętego Benedykta (łac. Ordo Sancti Benedicti - OSB) - opactwa Kornelimünster (niem. Kloster Kornelimünster).
Opactwo Kornelimünster, zwane imperialnym (niem. reichsunmittelbar), przechowywało znane w całym Christianitas relikwie, otrzymane w IX w. i pochodzące ze skarbca cesarza Karola Wielkiego. Wśród nich trzy były najcenniejsze: ręcznik, którym Jezus miał obmywać stopy apostołom (łac. linteum Domini), jedno z płócien grobowych Jezusa (łac. sindon munda) i opaskę śmiertelną założoną na głowie Jezusa, która widzieć mieli św. Piotr i św. Jan po wejściu do pustego grobu (łac. sudarium Domini). W 875 r. płótno grobowe zostało podzielone i cesarz Karol II Łysy (823, Frankfurt n. Menem – 877, Avrieux) przekazał jego połowę nowo-zakładanemu opactwu w Compiègne - słynnemu klasztorowi początkowo pw. Najświętszej Maryi Panny (fr. Sainte-Marie ou Notre-Dame), później pw. św. Korneliusza (fr. Saint-Corneille), a także pw. św. Cypriana (fr. Saint-Cyprien), którego tysiącletnią historię zamknęła tzw. rewolucja francuska, niszcząc wspaniałe świadectwa obecności chrześcijańskiej w Compiègne - w zamian darowując opactwu Kornelimünster relikwie czaszki papieża św. Korneliusza (Rzym – 253, Rzym) i św. Cypriana (ok. 200/10, Kartagina – 258, k. Kartaginy).
Stąd też w nazwie opactwa Kornelimünster pojawiło się imię Korneliusza – oficjalną nazwą stało się „Monasterium Sancti Cornelii ad Indam”. Opactwo to, w przeciwieństwie do Compiègne, istnieje zresztą – mimo rozwiązania za czasów napoleońskich – do dzisiaj…
Delegację z Moguncji przyjął ówczesny opat. Powiadomił on br. Jana, że przejął skradzioną relikwię, ale zawiózł ją do bratniego klasztoru franciszkańskiego – Zakonu Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum - OFM) - w Düren, ok. 30 km od Kornelimünster, na drodze do Moguncji, ufając, że zwrócą ją prawowitym właścicielom.
Delegacja z Moguncji udała się więc do Düren i tam franciszkanie rzeczywiście oddali im relikwię głowy św. Anny.
Düren było wówczas miastem warownym, z 12 wieżami i 5 bramami w murze otaczającym miejscowość ze wszystkich stron. Należało do księstwa Jülich (niem. Herzogtum Jülich), wchodzącego w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. W imieniu księcia władzę w Düren sprawowała rada miejska. Ta, po usłyszeniu o wydarzeniach, natychmiast się zebrała i postanowiła skonfiskować relikwię.
Kartuzjanie miasta jeszcze nie zdążyli opuścić, więc im po prostu relikwię odebrano…
Delegacja br. Jana wróciła zatem do Moguncji z pustymi rękami. Zdała relację swym władzom. Kartuzjanie opisali kradzież i późniejsze wydarzenia i wystosowali protest do arcybiskupów Kolonii i Moguncji. Ale nawet ci książęta Kościoła nie potrafili, na drodze pokojowej, odebrać skradzionych relikwii…
Sprawa oparła się o Stolicę Apostolską. 18.iii.1506 r. papież Juliusz II (1443, Albisoli – 1513, Rzym) zdecydował i ogłosił w specjalnej bulli o pozostawieniu relikwii w Düren…
W Düren jeszcze tego samego roku (albo rok wcześniej) przemianowano kościół parafialny pw. św. Marcina (niem. Martinkirche) na świątynię pw. św. Anny (niem. Annakirche) i tam też przeniesiono hermę z relikwią św. Anny. Ufundowano dla niej specjalną, zdobioną skrzynkę - relikwiarz…
Relikwia zaczęła przyciągać rzesze pielgrzymów. Wiadomo, że już w 1510 r. miała miejsce specjalna pielgrzymka do „głowy św. Anny”, co stało się coroczną tradycją. Uczestniczyło w niej do 20,000 pątników.
św. Annę przedstawiało wielu znakomitych artystów. Pochylimy się nad jednym z najbardziej znanych dzieł, autorstwa Wita Stwosza (ok. 1448, Horb am Neckar – 1533, Norymberga):
Tradycja pątnicza, acz zmieniona, w jakimś stopniu przetrwała do dnia dzisiejszego. W oktawie uroczystości patronalnych, czyli odpustu 26 lipca, miasto organizuje festiwal św. Anny – tzw. „Annakirmes” – na który przybywa ok. milion turystów. W jego trakcie relikwia głowy matki Maryi, w złotej hermie, wystawiana jest na widok publiczny…
Düren, znajdujące się niedaleko granicy niemiecko-francuskiej, przechodziło zmienne koleje losu. Wojna trzydziestoletnia (1618–1648) je zrujnowała, dewastowały je plagi (szczególnie w 1665 r.), zniszczyła wojna francusko-holenderska, zakończona w 1679 r., wreszcie powaliły trzęsienia ziemi w 1756 r. Ale św. Anna czuwała i ok. 1900 r. Düren było jednym z najbogatszych miast niemieckich…
Pod koniec II wojny światowej Düren znalazło się na głównej linii frontu. 16.xi.1944 r. bombardowanie alianckie totalnie zniszczyło miasto. W ruinie znalazło się 97% zabudowań. Zginęło ok. 15% (3,126) mieszkańców. Gotycki kościół pw. św. Anny legł w gruzach.
Na szczęście relikwia głowy św. Anny zachowała się. W latach 1954-6 na miejscu starej świątyni wybudowano nową, wkomponowując w nią szczątki gotyckie.
I tam do dziś przechowywana jest herma św. Anny…
Popatrzmy na dwa filmy o kościele pw. św. Anny w Jerozolimie:
- kościół pw. św. Anny, Jerozolima:
- sadzawka Owcza i kościół pw. św. Anny, Jerozolima:
Obejrzyjmy też film o zburzeniu Düren 16.xi.1944 r. (uwaga - drastyczne ujęcia):
Adres:
Annaplatz
52349 Düren
Nordrhein-Westfalen 52349
Droga relikwii św. Anny z Ziemi Świętej do Düren:
Opracowanie oparto na następujących źródłach:
polskich:
angielskich:
niemieckich: