Rzymskokatolicka Parafia
pod wezwaniem św. Zygmunta
05-507 Słomczyn
ul. Wiślana 85
dekanat konstanciński
m. i gm. Konstancin-Jeziorna
powiat Piaseczno
poprzedni
Kalwaria Krzeszowska
1672 r.
KALWARIE RZECZYPOSPOLITEJ
(pełna lista: TUTAJ)
KALWARIA na CIERNIAKU
Radochów
Data powstania: po 1849 r.
następny
Kalwaria Wielewska
1915 r.
Łącza do zdjęć fragmentów opisywanej Kalwarii:
Na górze Cierniak (niem. Stachelberg), 595 m n.p.m., w paśmie Gór Złotych w Sudetach Wschodnich, wznoszącej się nad Doliną Białej Lądeckiej i mającą swe początki w średniowieczu wsią Radochów (gmina Lądek–Zdrój) — niedaleko znanej jaskini Radochowskiej — znajduje się niezwykła XIX‑wieczna Kalwaria. To od niej zresztą góra Cierniak wywodzi swą polską nazwę…
Na szczyt, porośnięty borem świerkowym z domieszką jodły i buka, położony na terenie Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego, prowadzi droga gruntowa, zakończona schodami z ponad 200 kamiennymi stopniami…
I tam, na północno–wschodnim stoku góry, na wypłaszczeniu pod szczytem na wysokości ok. 530 m n.p.m., znajduje się kaplica pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych…
Ufundował ją Antoni Wachsmann (1809‑88), jeden z najzamożniejszych gospodarzy i późniejszy sołtys Radochowa, naonczas należącego do prowincji Śląsk (niem. Provinz Schlesien) Królestwa Prus (niem. Königreich Preußen).
Wszystko zaczęło się, gdy ok. 1836 r. 27‑letni wówczas Antoni Wachsmann zachorował prawd. na ospę wietrzną (łac. varicella). Choroba miała bardzo ciężki przebieg — skóra Antoniego miała przybrać wygląd „kory drzewa” i straszliwie ropieć. Dodatkowo Antoni zaczął ślepnąć.
Wkrótce już nic nie widział. I wtedy, w 10. dniu po utracie wzroku, cierpiący Antoni złożył ślub, że jeśli Matce Bożej spodoba się go uzdrowić, to wystawi na szczycie należącej do niego góry kaplicę ku Jej czci.
I … wyzdrowiał.
I ślub — pełen wdzięczności — spełnił.
Najpierw na jednym z drzew wzgórza powiesił obraz Matki Bożej Wspomożenia Wiernych. Później przeniósł Go 150 kroków na wschód, do specjalnie przygotowanej groty.
Wreszcie w 1849 r. umieścił Go w drewnianej kaplicy.
Oprócz Obrazu umieścił w niej także dwie barokowe figury św. Józefa i Matki Bożej Bolesnej, których autorstwo przypisywano Michałowi Klahrowi (starszemu) (1693, Bielice – 1742, Lądek‑Zdrój) — rzeźbiarzowi śląskiego baroku, głównie w drewnie — albo jego synowi, Michałowi Ignacemu (łac. Michael Ignatius) Klahrowi (młodszemu) (1727 – 1807, Lądek‑Zdrój), który kontynuował dzieło ojca…
Pierwszą Mszę św. w kaplicy odprawiono 2.vii.1849 r.
Wieść o niezwykłych zdarzeniach w Radochowie rozeszła się szeroko i zaczęli się pojawiać pątnicy.
Już w 1851 r. zatem Antoni Wachsmann wybudował nową, murowaną kaplicę, a trzy lata później powiększył ją do obecnej postaci…
Kaplica pozyskała wówczas dzwon, odlany w zakładzie ludwisarskim w Piławie Górnej (ok. 50 km na południe od Radochowa) i ufundowany przez niejakiego J. F. Hinze z Lądka‑Zdroju (ok. 5 km na wschód od Radochowa)…
A pątnicy zaczęli fundować schody wiodące ku kaplicy. Na budowanych stopniach umieszczali swoje inicjały lub nazwiska. I tak przez 150 lat kolejne generacje pątników postawiły ponad 200 takich stopni (ok. 2013 r. było ich 229) — początkowo z niemieckimi napisami, później już polskimi — ostatnie w XXI w. M.in. w latach 90. XX w. niszczejące starsze stopnie zostały naprawione przez polsko niemiecką grupę młodzieży, należącej do polskiej organizacji „Młodzi dla Ziemi Kłodzkiej” (data: 29.vii.1993 r.) i katolickiej organizacji niemieckiej niem. „Junge Grafschaft” (data: 7.vi.1993 r.)…
Na 14 stopniu natomiast, licząc od góry — a zatem jednej z wcześniejszych — znajduje się napis niem. „Polnische Freundschaft” (pl. „Polska Przyjaźń”). Stopień ten ofiarować miało działające w XIX w. na obszarach byłego Wolnego Hrabstwa Kłodzkiego (niem. Grafschaft Glatz) (formalnie zlikwidowanego w 1816 r., ale w świadomości lokalnej żyjącego nawet do 1945 r.) Towarzystwo Przyjaźni Polskiej, ponoć na pamiątkę udziału Polaków w tzw. Wiośnie Ludów 1948 r. w Niemczech — wybuchło wówczas m.in. Powstanie Wielkopolskie, w którym jedną z głównych ról grał Ludwik Adam Mierosławski (1814, Nemours – 1878, Paryż), uwolniony (wraz z Karolem Fryderykiem Libeltem (1807, Poznań – 1875, Brdów)) na początku Wiosny Ludów z osławionego więzienia Moabit w Berlinie…
Obok schodów wybudowano wówczas pierwszą Drogę Krzyżową z figurkami „wotywnymi”, które niestety nie zachowały się. Po kapliczkach pozostały tylko postumenty…
Już w 4 lata po wystawieniu pierwotnej kaplicy na Cierniaku zamieszkał pierwszy pustelnik. 14.v.1853 r., a więc w rok przed nadaniem ostatecznego kształtu kaplicy, pojawił się bowiem niejaki brat Ernest (niem. Ernö) Haucke, pochodzący z Ziębic (ok. 45 km na północ od Radochowa). Po nim przebywało tu kolejno dziewięciu następnych eremitów…
I to szósty z nich, niejaki Jan Hoheisel, oprócz podwojenia liczby ówczesnych schodów postawił — wobec zniszczenia pierwotnej — nową Drogę Krzyżową.
Maleńka Kalwaria powstała na ścieżce okalającej kaplicę pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych. Z czerwonej, częściowo glazurowanej cegły klinkierowej pobudowano 14 niewielkich kapliczek, w stylu określanym jako historyzm (z elementami neoklasycycznymi i neogotyckimi), upamiętniających poszczególne etapy męki Chrystusa. Każda kapliczka składała się z prostokątnego cokołu poprzedzonego schodami oraz z prostokątnej, węższej obudowy, zwieńczonej trójkątnym szczytem.
We wnękach umieszczono obrazy namalowane na blasze przez Wilhelma Reinscha (1832, Lądek‑Zdrój – 1918, Lądek‑Zdrój) — malarza z Lądka‑Zdroju, autora wielu dzieł umieszczanych w kościołach Dolnego Śląska.
Kapliczek było, zgodnie z tradycyjną Drogą Krzyżową, czternaście:
Pan Jezus skazany na śmierć.
Pan Jezus bierze krzyż na Swe ramiona.
Pierwszy upadek Pana Jezusa.
Pan Jezus spotyka Swą Matkę.
Szymon Cyrenejczyk pomaga nieść krzyż Jezusowi
Święta Weronika ociera twarz Pana Jezusa.
Pan Jezus upada pod krzyżem po raz drugi.
Pan Jezus pociesza płaczące niewiasty.
Trzeci upadek Pana Jezusa.
Pan Jezus z szat obnażony.
Pan Jezus przybity do krzyża.
Pan Jezus umiera na krzyżu.
Pan Jezus zostaje zdjęty z krzyża.
Pan Jezus złożony do grobu.
Wcześniej, w 1879 r., wspomniany artysta Reinsch namalował też kolejny obraz patronki kaplicy, Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, który wystawiono w nowym ołtarzu, wyrzeźbionym przez Franciszka (niem. Franz) Thamma (1831, Lądek‑Zdrój – 1902, Lądek‑Zdrój), śląskiego artystę.
Kolejny, już ósmy, pustelnik na Cierniaku — Józef Schroller — pokrył kaplicę blachą i zastąpił obraz ufundowany jeszcze przez Wachsmanna innym obrazem Matki Bożej.
Ostatni z nich, dziewiąty z kolei, przebywał tu w latach 1938‑46. Wyjechał wraz z miejscową ludnością w 1946 r. do Niemiec. Uchodzący Niemcy prawd. zabrali ze sobą obraz Matki Bożej Wspomożenia Wiernych namalowany przez Wilhelma Reinscha, wraz z rzeźbami ołtarzowymi autorstwa Franciszka Thamma, wspomnianymi figurkami jednego z Klahrów oraz kilkunastoma ludowymi wotywnymi obrazami na szkle…
Uchodzący zabierali ze sobą to co najcenniejsze…
Cierniak — nie tylko kaplica, ale i pustelnia i Kalwaria — popadły w zapomnienie i poddane działaniu czasu niszczały. Po dawnej pustelni, obok kaplicy, pozostały jedynie zarysy ścian.
Całkowitemu zniszczeniu uległy m.in. malowane na blasze sceny kalwaryjskie autorstwa Wilhelma Reinscha w kapliczkach Drogi Krzyżowej…
Trzeba było ćwierćwiecza, by gdzieś w latach 1970. i 1980. miejsce znów ożyło. Przyczyniła się do tego lokalna grupa entuzjastów. Przyczynił się też były niemiecki mieszkaniec Radochowa, niejaki Alfred Winkler, który po 1945 r. osiedlił się w Bielefeld w ówczesnych Niemczech Zachodnich. Sprawił on, iż zaczęto odnawiać, jedna po drugiej, kapliczki kalwaryjskie. Zainteresował się sam Henryk Roman kard. Gulbinowicz (ur. 1923, Wilno), w latach 1976‑2004 metropolita archidiecezji wrocławskiej, wybitny książę polskiego Kościoła i doprowadził do renowacji jednej z kapliczek…
W ich wnękach, w miejsce zniszczonych obrazów, pojawiły się gliniane płaskorzeźby wykonane w latach 90. XX w. przez Ewę Beyer‑Formela (ur. 1935, Kartuzy).
Zaczęto też odnawiać samą kaplicę. Wyposażono ją w kopię oryginalnego obrazu Reinscha Matki Bożej Wspomożenia Wiernych.
Zachowała się też grota wykuta jeszcze przez Antoniego Wachsmanna. Dziś znajduje się w niej figurka Matki Bożej z Lourdes. Obok niej ustawiono dwie oszklone kapliczki: ze św. Antonim Padewskim (w habicie i z książką, na której stoi Chrystus) oraz św. Rochem…
I na Cierniak z powrotem zaczęli zaglądać turyści i pątnicy…
A w pierwszej dekadzie XXI w. na Cierniak zawitał nowy pustelnik, brat Elizeusz (ur. 1954), pochodzący ze Zgorzelca. Przygotowano mu nowy erem, ok. 150 m od kaplicy. Utrzymuje się wyłącznie z datków pielgrzymich. Nie korzysta z prądu elektrycznego, telefonu, a wody dostarcza mu górskie źródło. Poza kontemplacją dzień wypełnia mu Msza św. w Lądku‑Zdroju (godzina drogi w jedną stronę), praca przy kaplicy i jej otoczeniu, a w południe każdego dnia uderza w kapliczny dzwon. Pisze też ikony…
Obecnie jest jedynym pustelnikiem na Ziemi Kłodzkiej.
Dwa razy w roku, w niedziele najbliższe uroczystości patronki kaplicy, Matki Bożej Wspomożenia Wiernych (24.v), oraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (15.viii), na Cierniaku mają miejsce uroczystości odpustowe…
A niektóre kapliczki jeszcze dziś wymagają renowacji, bądź odnowy po nowych zniszczeniach…
Popatrzmy krótki reportaż o sanktuarium na Cierniaku:
oraz reportaż zdjęciowy z sanktuarium na Cierniaku:
Obejrzyjmy i posłuchajmy też kazania wygłoszonego w czasie pasterki w 2014 r. w sanktuarium na Cierniaku:
Adres:
Sanktuarium pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych
góra Cierniak
57–540 Radochów
Mapa dojazdu:
Mapa okolic Kalwarii:
Opracowanie oparto na następujących źródłach:
polskich: